Efektywność energetyczna UE: wielkie ambicje, trudne realia

Cel na rok 2030: trudna droga przed nami

Zgodnie z obecnymi zobowiązaniami UE, końcowe zużycie energii w całej Unii powinno spaść o 11,7% do 2030 r. w porównaniu z poziomami z 2020 r. Jest to główny cel szerszych działań UE na rzecz transformacji energetycznej, która obejmuje również zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii i zmniejszenie uzależnienia od importu paliw kopalnych.

W maju 2025 r. Komisja Europejska dokonała przeglądu zaktualizowanych krajowych planów energetyczno-klimatycznych (KPEiK) państw członkowskich . Choć z zadowoleniem przyjęła wzrost ambicji krajowych, zasygnalizowała również znaczną lukę w realizacji – taką, która będzie wymagała „dalszych działań”, aby ją wyeliminować.

Ale co dokładnie oznaczają „dalsze działania”? Choć na papierze liczby mogą wyglądać nieco lepiej, rzeczywistość jest o wiele bardziej złożona. Czy państwa członkowskie rzeczywiście dysponują narzędziami politycznymi i środkami finansowymi, aby osiągnąć te cele? A jeśli nie, czy UE ponownie dostosuje swoje definicje lub wskaźniki, aby uniknąć niedociągnięć?

„Potrójne zwycięstwo” w zakresie efektywności energetycznej – wciąż nieuchwytne?

Efektywność energetyczna – czyli mniejsze zużycie energii przy takich samych rezultatach – od dawna jest złotą zasadą polityki klimatycznej UE. Teoretycznie oferuje potrójną korzyść: redukcję emisji, zwiększenie niezależności energetycznej i obniżenie rachunków.

Komisja szacuje, że gdyby nie istniejące środki poprawy efektywności, zapotrzebowanie Europy na energię byłoby obecnie o 27% wyższe — co odpowiadałoby łącznemu zużyciu energii we Francji, Holandii, Austrii i Finlandii razem wziętych.

Potencjał oszczędności jest ogromny. Ale jest pewien haczyk: oszczędności te zmaterializują się tylko wtedy, gdy wszystkie państwa członkowskie będą wdrażać środki w sposób spójny i sprawiedliwy – nawet te o ograniczonych możliwościach inwestycyjnych.

Rodzi to niewygodne pytanie: czy unijne mechanizmy finansowania – takie jak polityka spójności i fundusze na rzecz zielonej transformacji – rzeczywiście wystarczą, aby wspierać szeroko zakrojone renowacje budynków, modernizację sieci energetycznych i inteligentne technologie energetyczne w Europie Środkowej i Południowej? Jak dotąd wsparcie finansowe nie zawsze dotrzymywało kroku ambicjom klimatycznym.

Ogrzewanie i chłodzenie: sektor pozostający w tyle w UE

Chociaż sektor elektroenergetyczny poczynił ogromne postępy w dekarbonizacji, sektor ogrzewania i chłodzenia wciąż tkwi w przeszłości – wciąż w dużym stopniu uzależniony od paliw kopalnych. Według Eurostatu, w 2023 roku tylko 26,2% energii zużywanej na ogrzewanie i chłodzenie pochodziło ze źródeł odnawialnych – znacznie poniżej innych sektorów.

Niedawna aktualizacja dyrektywy w sprawie odnawialnych źródeł energii (RED) ma na celu lepszą integrację ciepła odpadowego i chłodzenia, nadając temu sektorowi ważniejszą rolę w transformacji energetycznej. Jednak bez solidnych zachęt finansowych i sygnałów rynkowych nawet najlepiej zaprojektowane przepisy mogą okazać się nieskuteczne.

Czas pokaże, czy Komisja faktycznie wyciągnęła wnioski ze swoich błędów popełnionych w tej dziedzinie.

Siła ludzi: codzienne wybory, duży wpływ

Efektywność energetyczna nie jest wyłącznie kwestią dużych zmian politycznych i przemian w przemyśle — zależy ona również od codziennych decyzji podejmowanych przez poszczególnych obywateli.

Tak prosta rzecz, jak zmiana tradycyjnych żarówek na diody LED, może zmniejszyć zużycie energii o 90%. Uruchamianie pralki w cyklu Eco oszczędza zarówno energię, jak i wodę. A wymiana urządzeń na bardziej energooszczędne modele może przynieść oszczędności rzędu 250 euro rocznie.

Komisja szacuje, że przepisy dotyczące ekoprojektowania i etykietowania energetycznego mogłyby pomóc UE zaoszczędzić równowartość 230 milionów ton ropy naftowej do 2030 roku.

Ale tu pojawia się sedno sprawy: ile osób w ogóle wie o istnieniu tych narzędzi? Czy zasoby takie jak Baza Danych Produktów Efektywności Energetycznej są powszechnie wykorzystywane? Bez lepszej komunikacji i pewnego poziomu wsparcia finansowego, zmiana nawyków konsumpcyjnych może okazać się zbyt powolna.