W całej Unii Europejskiej dzieci migrantów nadal napotykają poważne przeszkody w dostępie do wysokiej jakości edukacji i opieki we wczesnym dzieciństwie ( ECEC ). Badania pokazują jednak, że to właśnie na tym wczesnym etapie edukacji inwestycje mogą przynieść największe korzyści – nie tylko dzieciom, ale całemu społeczeństwu.
„Wszystko zaczyna się w przedszkolu”
Bariery w dostępie: dlaczego wiele dzieci migrantów zostaje w tyle
Rodziny migrantów w całej UE napotykają szereg przeszkód, które ograniczają ich dostęp do edukacji wczesnoszkolnej. Według raportu OECD z 2025 roku „Zmniejszanie nierówności poprzez inwestycje we wczesną edukację i opiekę nad dziećmi ” (Reducing Inequality through Investment in Early Childhood Education and Care) , zarówno czynniki osobiste, jak i instytucjonalne wpływają na to, czy dzieci migrantów mogą uczęszczać do przedszkola lub żłobka.
Istnieją pewne bariery bezpośrednie – brak wystarczającej liczby miejsc w przedszkolach, trudności finansowe czy niedobory kadrowe w lokalnych społecznościach. Jednak bariery pośrednie mogą być równie ograniczające: skomplikowane procedury administracyjne, brak jasnych informacji o dostępnych usługach czy niski poziom zaufania do instytucji edukacyjnych.
W niektórych społecznościach normy kulturowe i językowe mogą również zniechęcać rodziców do korzystania z usług wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem lub ograniczać ich zrozumienie, jak ważna jest wczesna edukacja dla rozwoju ich dziecka.
Inwestuj wcześnie, oszczędzaj później
Z perspektywy polityki publicznej, niski wskaźnik zapisów dzieci migrantów do wczesnej edukacji może prowadzić do znacznych kosztów długoterminowych. Jak zauważa OECD, brak dostępu do edukacji na wczesnym etapie często prowadzi do większego zapotrzebowania na kosztowne kształcenie uzupełniające i szersze wsparcie społeczne w późniejszym życiu.
Istnieją jednak proste, ukierunkowane działania, które mogą pomóc zapobiec temu zjawisku – na przykład pomoc rodzicom w procesie rejestracji, dostarczanie materiałów wielojęzycznych lub wzmacnianie obecności instytucji w lokalnych społecznościach.
Finlandia stanowi doskonały przykład. Badania pokazują, że integracja dzieci migrantów poprzez zabawę i wczesną naukę języka nie tylko poprawia ich gotowość do nauki w szkole, ale także zachęca rodziców do większego zaangażowania w lokalne systemy edukacyjne. Wczesna edukacja i opieka nad dziećmi (ECEC) staje się zatem pierwszym krokiem w kierunku prawdziwej integracji społecznej.
Nauczyciele i opiekunowie potrzebują lepszego wsparcia
Aby polityka integracyjna była skuteczna, nie wystarczy skupić się tylko na dzieciach – wsparcia potrzebują również dorośli, którzy się nimi opiekują i uczą. Raport NESET (Sieci Ekspertów ds. Społecznego Wymiaru Edukacji i Szkoleń) z 2023 roku, przygotowany dla Komisji Europejskiej, podkreśla kluczową rolę nauczycieli i opiekunów w skutecznej wczesnej integracji.
Oznacza to wyposażenie ich nie tylko w solidne umiejętności pedagogiczne, ale także w zrozumienie międzykulturowe, strategie komunikacji wielojęzycznej oraz narzędzia do pracy z rodzinami z różnych środowisk społecznych. Niestety, w wielu krajach UE kadrze zajmującej się edukacją wczesnoszkolną brakuje odpowiednich możliwości szkoleniowych lub materiałów dydaktycznych dostosowanych do zróżnicowanych środowisk.
Narzędzia i dobre praktyki: co robi UE
W ramach Planu działania na rzecz integracji i włączenia społecznego na lata 2021–2027 Komisja Europejska opublikowała Zestaw narzędzi na rzecz włączającej edukacji i opieki we wczesnym dzieciństwie . Zasób ten zawiera konkretne wskazówki i dobre praktyki, dostosowane do lokalnych kontekstów, i uwzględnia potrzeby wszystkich dzieci migrantów – w tym tych wymagających dodatkowego wsparcia.
Zestaw narzędzi jest nie tylko praktyczny dla instytucji, ale ma również na celu harmonizację standardów w całej UE. Jednocześnie, w państwach członkowskich, inicjatywy oddolne pokazują, jak elastyczność i zaangażowanie społeczności mogą przynieść realne efekty.
W Niemczech projekt Stadtteilmütter (Matki z Sąsiedztwa) szkoli kobiety-migrantki do pracy we własnych społecznościach, pomagając innym rodzinom w procesie zapisywania dzieci do szkół. Program dotarł do 15 grup językowych i objął ponad 15 000 wizyt domowych.
Od 2004 roku w Berlinie realizowany jest program nauczania Bridging Diversity , który pomaga nauczycielom promować integrację i szacunek dla różnorodności w codziennym życiu w klasie. Takie podejście wzmacnia relacje rówieśnicze i zwalcza wykluczenie od najmłodszych lat.
W Danii projekt Kringlebakken – w dużej mierze finansowany przez miasto Kopenhaga – zapewnia przestrzeń do zabawy i edukacji dla dzieci poniżej 3. roku życia i ich matek, pomagając im w płynnym przejściu do formalnego systemu przedszkolnego.
We Francji ANVITA – sieć 76 gmin i regionów – działa na rzecz promowania „polityki gościnności” i powołała grupę roboczą zajmującą się edukacją. Jednym z jej celów jest zwiększenie dostępu dzieci migrantów do obowiązkowej edukacji wczesnoszkolnej.
Wreszcie, fińskie Centrum Turun Valkonauha oferuje kompleksowe wsparcie dla rodzin migrantów, łącząc edukację z opieką zdrowotną i społeczną. Dzięki pomocy profesjonalnych terapeutów, to holistyczne podejście pomaga większej liczbie dzieci uczestniczyć w edukacji i opiece wczesnoszkolnej – budując fundamenty długoterminowej integracji i dobrostanu.
Wniosek: włączanie zaczyna się wcześnie
Niezależnie od tego, czy chodzi o umiejętności językowe, więzi społeczne, czy zaangażowanie rodziców, korzyści płynące z edukacji wczesnoszkolnej są oczywiste – zwłaszcza dla rodzin migrantów. Jeśli UE chce budować silniejsze i bardziej spójne społeczności, droga do tego celu zaczyna się nie w szkołach średnich czy na rynkach pracy, ale znacznie wcześniej – w klasach wypełnionych klockami, książeczkami z obrazkami i ciekawskimi małymi uczniami.
Napisany przez
Kształt rozmowy
Czy masz coś do dodania do tej historii? Jakieś pomysły na wywiady lub kąty, które powinniśmy zbadać? Daj nam znać, jeśli chcesz napisać kontynuację, kontrapunkt lub podzielić się podobną historią.
©2025 PulseZ. Design & developed by Matrix Internet Otwiera się w nowej karcie