Live

Zomer in herhaalde spanning

Deze zomer teisteren bosbranden willekeurig verschillende regio's van Griekenland, van Evia tot Kreta en Thassos. Griekenland staat alweer een zomer lang onder vuur. De vlammen woeden, waardoor de stroomvoorziening afneemt, wegen worden afgesloten en stranden en hotels leeglopen. Op Evia zijn dagelijks luchtsteun en honderden brandweerlieden actief, terwijl op Kreta meer dan 5000 mensen uit toeristische gebieden zijn geëvacueerd. Tegelijkertijd bereikte het vuur op Thassos woonwijken, terwijl er ook schade aan de infrastructuur en wijdverspreide stroomuitval werd geregistreerd (1) ; (2) .

Chios wordt dit jaar het nieuwste hoofdstuk in een tragische herhaling. Van 22 tot 24 juni 2025 verwoestte de brand die op het eiland uitbrak meer dan 16.000 hectare, waarvan 13.000 hectare natuurlijke, voornamelijk bosvegetatie was. Volgens de voorlopige analyse van het FLAME Fire Meteorological Team van EAA/meteo.gr en WWF Hellas, verplaatste de brand zich aanvankelijk met een geschatte snelheid van 0,80 km/u, om vervolgens te vertragen tot 0,35 en later tot 0,10 km/u, waarbij achtereenvolgens duizenden hectares werden verwoest. Meer dan 15.300 hectare trof beschermde gebieden, terwijl natuurlijke regeneratie nu als onzeker wordt beschouwd voor ongeveer 8.000 hectare die al in 2012 en 2016 zijn afgebrand. Chios is geen uitzondering: het is een symptoom van een breder falen van beheer en preventie, van een Griekenland dat elke zomer met dezelfde, oncontroleerbare fronten lijkt te kampen – alleen worden de gevolgen steeds ernstiger.

Deze crisis is niet een puur Griekse aangelegenheid. In buurland Turkije, de provincie Izmir, zijn al twee doden en honderden ontheemden geteld, terwijl in Syrië de vlammen in Latakia wegen hebben geblokkeerd en gemeenschappen in gevaar hebben gebracht in een land dat al gebukt gaat onder oorlog. Deze mediterrane cyclus van intensiteit lijkt zich elke zomer te herhalen met een exponentiële toename in intensiteit, met een consolidatie; de belangrijkste kenmerken zijn harde wind, droogte en hoge temperaturen (4) .

In deze context functioneert Griekenland als een miniatuur Middellandse Zee: toeristisch, bergachtig, met kostbare bossen, maar met flagrante institutionele zwakheden in preventie en beheer. Elke zomer spelen zich dezelfde beelden af – maar de gevolgen worden steeds duidelijker.

De schaduw van klimaatverandering

Bosbranden in de Middellandse Zee komen niet alleen vaker voor, ze zijn ook verwoestender en onvoorspelbaarder. De term 'extreme natuurbrand' is inmiddels een internationale wetenschappelijke term geworden en beschrijft incidenten die niet met normale brandbestrijdingsmiddelen kunnen worden bedwongen en die aan elke verifieerbare redelijke voorspelling ontsnappen (5) . Branden beginnen eerder, duren langer en verspreiden zich sneller, waardoor zelfs de natuurlijke verdediging van mediterrane ecosystemen ontoereikend is.

Volgens gegevens van EFFIS is er in 2025 in de EU al meer dan 214.000 hectare afgebrand – meer dan het dubbele van het gemiddelde van de afgelopen 20 jaar. Wetenschappers van de Universiteit van East Anglia waarschuwen opnieuw dat het mediterrane klimaat "zich losmaakt van de stabiliteit" en de hergroei van bossen belemmert: hoe intenser het vuur, hoe armer en brandbaarder de nieuwe generatie ecosystemen.

Het geval van Griekenland in de zomer van 2025 illustreert dit fenomeen treffend. Evia, Kreta en Thassos werden al vroeg op een hoogrisico-index geplaatst, met branden die werden verergerd door harde wind en extreem droge omstandigheden met temperaturen boven de 38 °C, terwijl het toeristenseizoen begon met massale evacuaties van gebieden (2) ; (4) . Tegelijkertijd maken het gebrek aan vocht en de opgehoopte brandstof van voorgaande jaren elke vonk potentieel catastrofaal.

Volgens de Verenigde Naties warmt de Middellandse Zee 20% sneller op dan het wereldwijde gemiddelde. De keten die de klimaatcrisis, biodiversiteit, economie en openbare veiligheid met elkaar verbindt, lijkt verbroken. En in dit nieuwe normaal lijken zelfs aan brand aangepaste ecologische evenwichten nu ontoereikend (13) .

Vuur als indicator van politiek falen

In Griekenland worden branden niet langer alleen als onaangename gebeurtenissen gezien, maar als periodieke natuurverschijnselen die even opduiken en dan weer verdwijnen. Ze worden ook gezien als indicatoren van "politiek succes/efficiëntie", gevaarlijke factoren die de waardering van machthebbers kunnen "verbranden". Het brandseizoen van dit jaar vormt daarop geen uitzondering, en niet alleen vanwege de hoge temperaturen. Het staatsbestuur blijft ongecoördineerd, met pathologieën die zich met wiskundige precisie herhalen. Het gebrek aan voorbereiding is niet alleen een operationeel probleem: het is het gevolg van politieke keuzes, institutionele onverschilligheid en bestuurlijke stagnatie.

Een typisch voorbeeld is het rapport over brandbeveiliging dat in 2023 naar de overheid werd gestuurd en systematisch werd genegeerd, zoals blijkt uit het rapport van Niki Bakoulis op News247 . Het rapport bevatte begrote en uitvoerbare voorstellen voor preventie, brandstofbeheer, versterking van de rol van bosbouwdiensten en het opstellen van lokale paraatheidsplannen – die echter allemaal niet werden uitgevoerd.

Tegelijkertijd nemen transparantie en verantwoording voortdurend af. Het publieke debat beperkt zich tot communicatieverklaringen en beschuldigingen voor klimaatverandering, terwijl de feitelijke gegevens over operationele manipulaties, tekortkomingen of mislukkingen zelden openbaar worden gemaakt, waardoor er voldoende ruimte is voor het argument van gebrek aan transparantie en verantwoording; de verantwoordelijkheid wordt verdeeld over ministeries, regio's, gemeenten, operationele brandweerkorpsen, enz. zonder ooit een enkele institutionele beoordeling te maken, waardoor het een modus operandi wordt. In plaats van de oorzaken van inefficiëntie te zoeken en verantwoordelijkheid toe te wijzen, overheerst de logica van "het is niet onze schuld, het is de schuld van de natuur", waardoor branden een voorwendsel worden om institutionele inertie in stand te houden.

Dit beeld wordt bevestigd door onderzoek van Data Journalists , dat een reeks fouten aan het licht bracht in de operationele acties van 2023 en 2024, met ongecoördineerde evacuatiebevelen, onbenutte middelen, ontoereikende actieplannen per regio en een nationaal brandbestrijdingsplan dat nooit in de praktijk werd uitgevoerd. De brand is dus, naast een thermische dreiging, ook een politieke spiegel van langdurige institutionele inefficiëntie, die, zolang deze onopgelost blijft, het land ertoe veroordeelt elk jaar dezelfde as te tellen.

Van brandbestrijding naar preventie – een plan zonder lichaam

De afgelopen jaren lijkt de staatsretoriek over bosbranden te zijn verschoven: van bestrijding naar preventie. Op het niveau van de aankondigingen is deze verschuiving duidelijk zichtbaar. De nieuwe operationele doctrine van de brandweer voor 2024, zoals gepresenteerd, spreekt van preventieve interventies in bossen, nieuwe trainingen, onderlinge samenwerking tussen instanties en samenwerking met de wetenschappelijke gemeenschap. Dit plan lijkt echter meer op wensdenken dan op een uitvoerbaar beleid, aangezien zowel financierings- als evaluatiemechanismen ontbreken (10) .

De werving van vrijwilligers en burgers blijft noodzakelijk, vooral in gebieden met personeelstekorten, maar hun bijdrage wordt vaak ondermijnd door een gebrek aan infrastructuur, institutionele integratie en training. Zoals Dora Karatziou opmerkt in LIFO , worden vrijwilligers aan hun lot overgelaten, zonder duidelijke rollen of zinvolle ondersteuning, en fungeren ze als brandweerreserves in plaats van als geïntegreerde schakels in het systeem voor civiele bescherming. Tegelijkertijd zorgt het naast elkaar bestaan van meerdere beslissingscentra, zonder één enkel commando, voor verwarring in het veld. Terwijl het Ministerie van Klimaatcrisis richting geeft, handelen de regio's gefragmenteerd, zijn de gemeenten afwezig en treedt de Dienst Staatsbosbeheer marginaal op (6) .

In een informeel gesprek met een ervaren brandweerofficier in Griekenland, die op belangrijke operationele functies heeft gediend en anoniem wil blijven, wordt het interne beeld van het mechanisme, dat institutioneel ongeorganiseerd blijft, met botte realiteit beschreven.

"De realiteit is dat we te maken krijgen met situaties met een administratieve structuur die inhoudelijk niet is gemoderniseerd", zegt de hoge functionaris van de brandweer, benadrukkend dat het probleem niet alleen operationeel is, maar ook institutionele wortels heeft. Hij vervolgt: "Van het gebrek aan onderlinge verbinding tussen instanties tot het personeelstekort en het gebrek aan training in nieuwe brandomstandigheden, de situatie overweldigt ons en we zien elke zomer brandweerlieden op de rand van instorten staan". Tegelijkertijd benadrukte hij tijdens ons gesprek de noodzaak om over te stappen van het model van noodhulp naar de logica van preventie, door middel van stabiele financiering, het opstellen van gezamenlijke actieplannen per regio en de effectieve betrokkenheid van lokale gemeenschappen . "We kunnen niet spreken van effectieve bescherming wanneer bosdiensten gedecimeerd zijn en maatregelen worden gepland zonder risicokartering. Brandbestrijding gebeurt niet alleen door Canadair, maar met gebiedsbeheer en politieke wil", concludeert hij.

Aan het einde van ons gesprek, en in antwoord op een vraag over kernoplossingen, antwoordde hij: "In veel delen van het land is er geen enkele gerooide bosweg, noch een basisplan voor toegang vanaf de grond. Lokale overheden wachten simpelweg op luchtsteun alsof de brand met afstandsbediening geblust zal worden", aldus AH . […] "Sterke preventie omvat constante zorg voor de locatie met schoonmaakacties, inperkingszones voor potentiële branden, het in kaart brengen van risicogebieden op basis van vegetatie en morfologie, en actieve deelname van de lokale gemeenschap met constante training van vrijwilligersgroepen. Eenvoudige, stabiele structurele eenheden zijn nodig: interventieteams per gemeente met verplichte brandbeveiligingsplannen, adequate financiering en coördinatie door één instantie, niet verspreid over tien ministeries en evenveel instanties. En natuurlijk moeten we de logica van 'last-minute'-meldingen die in juli bij de bosbouwdiensten binnenkomen, afschaffen."

Tot slot – Een Middellandse Zee in brand

Het beeld van de mediterrane zomer van 2025 bestaat niet langer alleen uit ansichtkaartlandschappen; het zijn stille kustlijnen van puin, zonovergoten gebieden waar ooit olijfgaarden waren. De realiteit is vergelijkbaar met die van de Middellandse Zee: bossen branden, toeristische gebieden worden ontruimd en de klimaatcrisis legt de scheuren in de beschermingsstructuren van elke staat bloot (13) ; (1) .

Griekenland belichaamt alle symptomen van de impasse in de Middellandse Zee, met zijn eigen aandeel klimaatrisico's, langdurige stedelijke pathologieën en wanbeheer. Toch is het fenomeen transnationaal: Turkije, Syrië, Spanje en Italië kampen met soortgelijke rampen. Gemeenschappelijke transnationale protocollen voor preventie, data-uitwisseling of gecoördineerd beleid ontbreken echter (8) ; (4) .

Tegen deze achtergrond kan Griekenland branden niet langer als nationale incidenten blijven beschouwen. Het land moet investeren in transnationale samenwerking, Europese expertise benutten en een nieuw model voor civiele bescherming ondersteunen dat niet gericht is op branden, maar op burgers en het landschap.

Referenties:

1. Aan Vima. (10 juli 2025). Griekenland: Bosbrand treft eiland Thasos, veroorzaakt sluitingen en stroomuitval . https://www.tovima.com/society/greece-wildfire-hits-thasos-island-triggers-closures-and-outages/

2. Reuters. (5 juli 2025). Griekenland bestrijdt bosbranden op Evia, meldt voortgang op Kreta .

https://www.reuters.com/sustainability/climate-energy/greece-battles-wildfire-evia-reports-progress-crete-2025-07-05/

 3. Bakouli, N. (2024, 13 augustus). Het rapport dat de Griekse regering ontving en negeerde over de branden . News247. https://www.news247.gr/magazine/reportage/i-ekthesi-pou-elave-kai-agnoise-i-elliniki-kivernisi-gia-tis-foties/

 4. The Associated Press. (2025, 4 juli). Bosbrand in Griekenland leidt tot evacuatie? Brandweerlieden blussen branden in Turkije en Syrië . NPR. https://www.npr.org/2025/07/04/nx-s1-5456730/greece-wildfires-firefighters-turkey

 5. Sky News. (2024, 14 augustus). Hoe klimaatverandering leidt tot extreme bosbranden in Griekenland . Liberal.gr. https://www.liberal.gr/ellada/pos-i-klimatiki-allagi-odigei-se-akraies-pyrkagies-stin-ellada

6. Siouti, V. (7 augustus 2021). Branden, verantwoording en transparantie . LIFO. https://www.lifo.gr/stiles/optiki-gonia/pyrkagies-logodosia-kai-diafaneia

7. Karatziou, D. (4 juni 2024). Bosbranden: hoe goed zijn we voorbereid om ermee om te gaan? LIFO. https://www.lifo.gr/stiles/optiki-gonia/dasikes-pyrkagies-poso-etoimoi-eimaste-na-tis-antimetopisoyme

 8.LIFO. (6 augustus 2021). Brandpreventiebeleid, wetenschappelijke benadering en burgerverantwoordelijkheid . https://www.lifo.gr/blogs/almanac/antipyriki-politiki-epistimoniki-proseggisi-kai-eythyni-toy-politi

9. Karatziou, D. (20 juli 2023). Bosbranden: wat gaat er zo mis? LIFO. https://www.lifo.gr/stiles/optiki-gonia/dasikes-pyrkagies-ti-pigainei-toso-lathos

10. Naftemporiki. (21 maart 2024). Brandbestrijding: De nieuwe operationele doctrine voor het omgaan met bosbranden . https://www.naftemporiki.gr/society/1621472/pyrosvestiki-to-neo-epicheirisiako-dogma-gia-tin-antimetopisi-ton-dasikon-pyrkagion/

11. Datajournalisten. (2 juli 2024). Fouten en vergissingen met de branden . https://www.datajournalists.co.uk/2024/07/02/lathi-epi-lathon-me-tis-pyrkagies/

12. Triantafyllou, D. (22 juni 2025). Chios: Hoe de bosbrand zich verspreidde – Hij verbrandde meer dan 40.000 stremmata [Voorpublicatie: FLAME–Meteo–WWF Griekenland analyse]. Kathimerini . https://www.kathimerini.gr/life/environment/563680771/chios-pos-exaplothike-i-pyrkagia-kai-ti-ekapse/

13. Gupta, D. (2025, 9 juli). Terugkerende bosbranden in het Middellandse Zeegebied veranderen het landschap . Frankrijk 24 .

https://www.france24.com/en/environment/20250709-terugkerende-bosbranden-in-de-mediterrane-regio-veranderen-het-landschap

Geschreven door

Geef het gesprek vorm

Heb je iets toe te voegen aan dit verhaal? Heb je ideeën voor interviews of invalshoeken die we moeten verkennen? Laat het ons weten als je een vervolg wilt schrijven, een tegengeluid wilt laten horen of een soortgelijk verhaal wilt delen.

Een tegenargument schrijven Een gerelateerd artikel schrijven