Desinformatiecampagnes, door AI gegenereerde deepfakes (met name afbeeldingen en video's) en een gepolariseerd politiek klimaat hebben geleid tot een snelle uitbreiding van onafhankelijke verificatieplatforms, collaboratieve medianetwerken en technologiegedreven oplossingen. In 2024 vonden er grote verkiezingen plaats in heel Europa, waaronder de verkiezingen voor het Europees Parlement, nationale stemmingen in Oostenrijk, België, Litouwen en Finland, en regionale stemmingen met hoge inzetten. En natuurlijk lazen mediaconsumenten in heel Europa een overvloed aan valse beweringen over migratie, klimaatbeleid en veiligheidsdreigingen op sociale media zoals Facebook, TikTok en Instagram. Factcheckers van gerenommeerde media zoals AFP Factuel (Frankrijk), CORRECTIV (Duitsland), Pagella Politica (Italië), Delfi (Letland) en Demagog (Polen) ontmaskerden de feiten in realtime.
De opkomst van factchecking-mediaplatformen in Europa: waarom bestaan ze?
Het media-ecosysteem van het continent is getransformeerd om factcheckers in heel Europa te ondersteunen. Met overkoepelende organisaties zoals het European Fact-Checking Standards Network (EFCSN) en initiatieven ondersteund door het International Fact-Checking Network (IFCN) zet de transformatie zich voort. Als journalist bij het PulseZ-team en assessor voor zowel het IFCN als het EFCSN, heb ik de huidige evolutie van dichtbij meegemaakt en heb ik gezien hoe factcheckplatforms in omvang, invloed en noodzaak zijn gegroeid.
De wortels van deze opkomst gaan terug tot eerdere initiatieven die zelfs tien jaar geleden van start gingen, maar 2024 markeerde een keerpunt. De verkiezingen voor het Europees Parlement in 2024 en de Amerikaanse presidentsverkiezingen waren evenementen met een hoge inzet en veroorzaakten een golf van desinformatie: gemanipuleerde of neppe peilingen, geënsceneerde campagnevideo's en verhalen over buitenlandse inmenging overspoelden de sociale media. Het European Digital Media Observatory (EDMO) meldde dat voorjaar een opvallende toename van ontkrachte beweringen. Het EFCSN lanceerde Elections24Check , een coalitie van meer dan 40 factchecking-organisaties. Dit initiatief ontkrachtte niet alleen leugens, maar, belangrijker nog, het bouwde een realtime database op van verkiezingsgerelateerde hoaxes, een bron die nog steeds zeer nuttig is.
Afbeelding: gegenereerd door AI (ChatGPT)
Onlangs werd er opnieuw gediscussieerd over de manier waarop platforms zoals Meta en Google factcheckinginitiatieven van derden ondersteunen om hun platforms op feiten gebaseerd te houden. Het besluit van Meta in januari 2025 om zijn Amerikaanse programma te beëindigen, met hints van een terugtrekking uit Europa, onderstreepte echter de urgentie.
Eerder in februari zag ik een discussie op YouTube. Ik vond een citaat dat ik in de toekomst zou kunnen gebruiken: "Factchecken gaat niet over het onderdrukken van meningen – het gaat erom ervoor te zorgen dat mensen over accurate informatie beschikken om weloverwogen beslissingen te nemen." In de videodiscussie legt Justin Arenstein, medeoprichter en CEO van Code For Africa (CfA), ook uit waarom het toevoegen van context aan misinformatie niet hetzelfde is als censuur.
De recente toename van de financiering heeft de opkomst van factchecking-initiatieven aangewakkerd. De oproep tot het indienen van voorstellen van de Europese Commissie in 2023 , die € 850.000 beschikbaar stelde om factchecking in crisissituaties te stimuleren, leverde aanvragen op uit heel Europa en in 2024 werden verschillende nieuwe projecten gelanceerd. Horizon Europe Digital en andere programma's investeerden miljoenen in tools zoals AI-gestuurde verificatie-interfaces, waardoor mediakanalen gemanipuleerde content sneller kunnen detecteren.
Afbeelding: gegenereerd door AI (ChatGPT)
Bij PulseZ staan we nog maar aan het begin. We gaan materiaal produceren over desinformatie en gemanipuleerde content die vooral gericht is op jonge Europeanen. We hebben geavanceerde technologieën ingezet om desinformatie op Europees niveau te monitoren en factchecks te publiceren over onderwerpen die een jong publiek aangaan. We zullen mediawijsheid ook ondersteunen via onze cursussen op het platform.
Verschillende Europese instellingen merkten op dat er publieke bezorgdheid bestaat over online namaak. Ook jongeren worden hiermee online geconfronteerd. Zij zijn actieve gebruikers van online platforms en sociale media.
Natuurlijk blijven er uitdagingen bestaan. En wij zijn er om de jongere generatie op feiten gebaseerde informatie te bieden over de EU, de Europese instellingen en onze kernwaarden.
De opkomst is niet zomaar groei, maar een verschuiving, een merkbare. Factchecken is van een niche uitgegroeid tot een hoeksteen van de Europese media, gedreven door verkiezingen, crises en de publieke vraag. Jongeren zijn ook degenen die deze verandering teweeg hebben gebracht. Bij PulseZ zien we een continent vechten voor de waarheid. Natuurlijk, met 65% van de EU-burgers die maandelijks te maken krijgt met nepnieuws (EC, 2023), is deze strijd nog lang niet gestreden, maar de Europese factcheckers zijn sterker dan ooit, en Pulse Z sluit zich aan bij de waarheidsstrijders in de media van het continent. In onze komende artikelen presenteren we meer factchecks.
Geschreven door
Geef het gesprek vorm
Heb je iets toe te voegen aan dit verhaal? Heb je ideeën voor interviews of invalshoeken die we moeten verkennen? Laat het ons weten als je een vervolg wilt schrijven, een tegengeluid wilt laten horen of een soortgelijk verhaal wilt delen.