Największe wyzwanie Europy? Kryzys mieszkaniowy

Więcej niż liczby: kwestia godności

Dzisiejsza debata na temat mieszkalnictwa w Europie nie może sprowadzać się do zwykłych wykresów podaży i popytu. Brak mieszkań w przystępnej cenie oznacza coś o wiele poważniejszego – zagrożenie dla podstawowego prawa do godnych warunków życia.

Statystyki przedstawiają niepokojącą sytuację: ponad 47 milionów Europejczyków nie stać na ogrzanie swoich domów, a około miliona osób – w tym 400 000 dzieci – jest bezdomnych. Przeludnienie dotyka co czwartego młodego Europejczyka w wieku 15–29 lat.

Konsekwencje wykraczają poza kwestie mieszkaniowe. Młodzi ludzie odkładają przeprowadzkę, założenie rodziny czy podjęcie studiów wyższych. Pracownicy niezbędni – nauczyciele, pielęgniarki, policjanci – nie mogą sobie pozwolić na życie w społecznościach, którym służą. Rodzi to niewygodne pytanie: czy europejski model opieki społecznej nadal jest w stanie zapewnić stabilność mieszkaniową swoim obywatelom?

Nowe inwestycje czy stare bariery?

Proponowany Europejski Plan na rzecz Mieszkalnictwa Dostępnego ma opierać się na kilku filarach: większym finansowaniu ze środków UE, łagodniejszych krajowych limitach wydatków, większych inwestycjach prywatnych i innowacyjnych modelach finansowania.

Ale każde z nich niesie ze sobą pewne ryzyko. Podwojenie funduszy polityki spójności brzmi obiecująco – ale czy państwa członkowskie faktycznie przeznaczą te środki na mieszkalnictwo, zamiast rozpraszać je na inne priorytety? Złagodzenie zasad pomocy państwa mogłoby pomóc w rozwoju budownictwa socjalnego, ale jednocześnie mogłoby otworzyć drogę projektom o niewielkiej wartości społecznej.

I tu pojawia się sedno sprawy: same publiczne pieniądze nie rozwiążą problemu. Kapitał prywatny jest potrzebny, ale czy społeczna odpowiedzialność może współistnieć z oczekiwaniami inwestorów na szybkie zyski? Europa chce „odblokować alternatywne modele finansowania”, ale doświadczenie pokazuje, że takie mechanizmy często napędzają spekulacje – szczególnie na rynku wynajmu krótkoterminowego.

Potencjał a rzeczywistość: sektor budowlany w Europie

Europa ma zasoby. Każdego roku produkuje 170 milionów m³ drewna budowlanego i 18 000 ton cementu na godzinę. Sektor ten zatrudnia 27 milionów ludzi. Na papierze potencjał wydaje się ogromny. Ale to nie przekłada się automatycznie na przystępne cenowo, energooszczędne mieszkania.

Prawdziwe pytanie brzmi: czy kraje UE mogą przekierować tę siłę na budownictwo socjalne zamiast na luksusowe inwestycje? Bez silnych priorytetów politycznych i rozliczalności istnieje ryzyko, że nadprodukcja będzie służyć rynkom, a nie ludziom.

Mieszkanie jako podstawowe prawo?

Ostatecznym celem planu jest przekształcenie dostępu do mieszkań w realne, egzekwowalne prawo, a nie tylko polityczny slogan. Wymaga to jednak odważnych decyzji politycznych – i woli przeciwstawienia się deweloperom, instytucjom finansowym i wpływowym lobby budowlanym.

Pozostaje pytanie: czy Unia Europejska – podzielona gospodarczo, społecznie i politycznie – zdoła zbudować wspólną wizję mieszkalnictwa, która sprawdzi się od Kopenhagi po Sofię?

Jeśli tak, ten plan może stać się kamieniem węgielnym europejskiej spójności. W przeciwnym razie istnieje ryzyko, że skończy jako kolejny dobrze napisany dokument strategiczny – imponujący na papierze, ale bez znaczenia dla milionów Europejczyków, którzy wciąż szukają miejsca, które mogliby nazwać domem.