Co się dzieje, gdy krajem rządzi narcyzm?

Możemy analizować znane postacie, takie jak Napoleon i Hitler, którzy zlekceważyli rosyjską zimę, ponieważ ich postrzeganie rzeczywistości było już wypaczone, czy Mussoliniego, którego wizerunek „Il Duce”, nieomylnego przywódcy Włoch, zaślepił go na porażkę. Jednak w badaniach historycznych często pomijany jest kontynent, który głęboko ucierpiał w wyniku takiej dynamiki – Afryka. A konkretnie „Perła Afryki”, kraj śródlądowy w Afryce Wschodniej: Uganda.

Idi Amin Dada Oumee urodził się w 1925 roku w Koboko, mieście w północno-zachodniej Ugandzie, będącym wówczas częścią brytyjskiego protektoratu. Należał do grupy etnicznej Kakwa, mniejszości w Ugandzie. Wychowywany przez matkę, Amin otrzymał ograniczone wykształcenie formalne. Podobno pracował jako kucharz, zanim w 1946 roku wstąpił do King's African Rifles, pułku brytyjskiej armii kolonialnej.

Duża część siły Idi Amina wynikała z jego budzącego grozę wyglądu. Mierzył około 193 cm wzrostu, był potężnie zbudowany i miał dominującą postawę, która sprawiała, że ​​inni obawiali się z nim konfrontacji. Amin był również utalentowanym bokserem i rugbistą, dowódcą armii ugandyjskiej – stanowisko, które dało mu władzę do zorganizowania zamachu stanu w 1971 roku i przejęcia kontroli nad krajem.

25 stycznia 1971 roku, gdy były prezydent Obote przebywał za granicą, Idi Amin przejął władzę w wojskowym zamachu stanu. Twierdził, że działa, aby uchronić Ugandę przed korupcją i obiecał przywrócić demokrację oraz przeprowadzić wolne i uczciwe wybory. Wielu Ugandyjczyków początkowo z zadowoleniem przyjęło jego przejęcie władzy.

Tylko w pierwszym roku reżim zamordował około 10 000 osób. Niezliczoną liczbę innych uwięziono i torturowano. Ogółem jego reżim odebrał życie około pół miliona osób, co ugruntowało pozycję Idi Amina jako jednego z najbrutalniejszych dyktatorów XX wieku i przyniosło mu przydomek „Rzeźnika Ugandy”. Systematycznie atakował przeciwników politycznych, mniejszości etniczne, takie jak Acholi i Lango, oraz każdego, kto stanowił zagrożenie, dokonując egzekucji lub „znikając” bez procesu. Amin przekształcił Ugandę w państwo policyjne, opierając się na wszechobecnej sieci tajnej policji i wojska, które monitorowały, zastraszały i karały obywateli, uniemożliwiając im wyrażanie sprzeciwu. Zlikwidował niemal wszystkich wysokich rangą oficerów wojskowych, zastępując ich lojalnymi zwolennikami. Jednocześnie jego polityka – w tym wydalenie społeczności indyjskiej i pakistańskiej w 1972 roku oraz lekkomyślne decyzje gospodarcze – doprowadziły do ​​załamania gospodarki, powodując powszechne niedobory, bezrobocie i załamanie handlu. Tortury, publiczne egzekucje i pobicia były powszechne, pozostawiając kraj w stanie traumy i izolacji międzynarodowej, podczas gdy osobiste kaprysy Amina decydowały o życiu i śmierci tysięcy ludzi.

Ciekawe jest to, jak udało mu się utrzymać władzę. Tak, narcyzm. Wykorzystał historię kolonialną, by siać podziały i wzmacniać pozycję Afrykanów, wykorzystując ich gniew wywołany latami rządów kolonialnych. Aby to jednak zrobić, musiał całkowicie odrzucić Zachód i zrzucić na niego winę za przeszłość. Najwyraźniejsze oznaki jego narcyzmu były w jego retoryce. Nazywał siebie „Jego Ekscelencją Dożywotnim Prezydentem, Feldmarszałkiem Al Hadji Doktorem Idi Aminem Dadą, Krzyżem Wiktorii, Orderem Oficera i Orderem Imperium Brytyjskiego, Panem Wszystkich Zwierząt Ziemi i Ryb Mórz oraz Zdobywcą Imperium Brytyjskiego w Afryce w ogólności, a Ugandy w szczególności”. Choć brzmi to skromnie, nie żartował. Co zdradza? Oderwanie od rzeczywistości. Robert Keeley, zastępca szefa misji w Kampali w Ugandzie w latach 1971–1973, rzuca więcej światła na Amina i jego wizerunek, w tym na jego twierdzenia o walce w Birmie i II wojnie światowej. Matematyka się nie zgadza – był zdecydowanie za młody – ale opowiadał te historie, żeby podbudować swoje ego i dać sobie więcej powodów do podziwu.

Amin starał się jednak również zapewnić sobie poparcie swojego ludu. W pierwszym roku dyktatorskiej władzy podróżował po kraju, stosując ofensywę uroku – a później wydalił ugandyjską społeczność azjatycką, która prowadziła wiele przedsiębiorstw. Amin bronił praw kobiet i demonstracyjnie obsadzał kobiety na wysokich stanowiskach rządowych. Jednak za tą retoryką kryły się tradycyjne wyobrażenia o tym, jak kobiety „powinny” się zachowywać – sposób na dalszą kontrolę populacji. W 1972 roku zasłynął z tego, że zakazał noszenia minispódniczek, nazywając kobiety podążające za modą „niemoralnymi” i narażając je na publiczne upokorzenia i napaści.

„Rzeźnik Ugandy” projektował swoje ego na państwo, tworząc system, w którym jego osobisty autorytet stał się synonimem potęgi samej Ugandy. Pozwalało mu to zastraszać, manipulować i kontrolować ludzi, ponieważ lojalność i strach ludności wzmacniały jego poczucie wielkości. Zachowania oportunistyczne i egoistyczne były nagradzane, więc wielu z nich przejęło cechy odzwierciedlające jego egocentryczny światopogląd. W efekcie społeczeństwo stało się odbiciem jego ego, a przetrwanie zależało od naśladowania jego wielkości, ambicji i nieustępliwego dbania o własny interes.

Choć rządy Amina należą już do przeszłości, a Uganda odradza się gospodarczo i kulturowo, ich skutki są wciąż obecne i stanowią przestrogę. Narcyzm jest wszędzie taki sam – wystarczy spojrzeć na niego z perspektywy współczesności, a może nawet rozważyć roszczenia do Grenlandii.