Jaka to demokracja bez ulic?

We Włoszech, 22 września 2025 roku, tysiące ludzi wyszło na ulice od Mediolanu po Sycylię, aby zaprotestować przeciwko ludobójstwu w Strefie Gazy. Sytuacja sparaliżowała kraj, zamknięto dworce kolejowe, szkoły i porty, takie jak Genua i Livorno, a dokerzy zablokowali ruch towarowy, ponieważ „Włochy są wykorzystywane jako węzeł komunikacyjny w transporcie broni do Izraela”. W Rzymie ponad 20 000 osób skandowało „Wolna Palestyna” przed dworcem Termini. Napięcie na demonstracjach wzrosło, a grupy ubranych na czarno osób próbowały sforsować główne wejście na dworzec w Mediolanie, rzucano bombami dymnymi i kamieniami, a policja odpowiedziała gazem pieprzowym, co doprowadziło do 10 aresztowań i 60 rannych funkcjonariuszy. Premier Giorgia Meloni potępiła te incydenty, przypisując je „brutalnym mniejszościom niezwiązanym z solidarnością”.

Na początku października, po starciach, władze lokalne w Bolonii zakazały demonstracji propalestyńskiej, argumentując, że istnieje „poważne ryzyko niepokojów”. Organizacja Giovani Palestinesi ogłosiła, że ​​pomimo zakazu podejmie próbę zorganizowania zgromadzenia, a ambasador Izraela we Włoszech oświadczył, że „wydarzenie to uświetni 7 października” i że „współpracował z władzami” w celu jego odwołania. W maju 2025 roku włoski rząd wniósł do parlamentu projekt ustawy, która kryminalizuje nawet tradycyjne formy obywatelskiego nieposłuszeństwa. Dekret z mocą ustawy 48/2025 kryminalizuje „nielegalne zajmowanie nieruchomości” karą do siedmiu lat więzienia, a utrudnianie ruchu drogowego karą do dwóch lat więzienia. Ustawa rozszerza również uprawnienia policji i zapewnia wsparcie finansowe funkcjonariuszom przekraczającym swoje obowiązki. W odpowiedzi organizacja Amnesty International określiła projekt ustawy jako „drakoński, tworzący wrogą atmosferę i mający na celu uciszenie sprzeciwu” wśród aktywistów na rzecz ochrony środowiska, osób żyjących w ubóstwie oraz społeczności rasowych, które w nieproporcjonalnym stopniu odczuwają konsekwencje ustawy.

Włochy jednak nie są wyjątkiem, ale raczej wskaźnikiem trendu. Tegoroczny raport o praworządności odnotował wzrost ograniczeń protestów we wszystkich państwach – od zakazów prewencyjnych po nieproporcjonalną przemoc i represyjne reformy legislacyjne. W Niemczech w Berlinie wprowadzono tymczasowy ogólny zakaz demonstracji propalestyńskich; w Estonii policja zakazała demonstracji, którą później uznano za nielegalną; w Belgii nałożono grzywny i kary administracyjne za samo posiadanie flagi palestyńskiej, podczas gdy na Węgrzech, obecnie uznawanych za europejski eksperyment w zakresie praktyk autorytarnych, 15 prób organizacji protestów zostało kolejno zakazanych ze względu na „bezpieczeństwo publiczne”. Chociaż Włochy nie są jedynym krajem wdrażającym te praktyki, nie jest to jedyny kraj, który – na szczęście – reaguje na ograniczenia. Konflikt społeczny w Europie tworzy paradoks: podczas gdy rządy coraz bardziej ograniczają prawo do protestu, mobilizacja społeczna nie tylko trwa, ale wręcz się rozszerza. Europa przechodzi okres „demokratycznego regresu, ale i silnego oporu” ; a solidarność z Gazą wywołała „szeroką falę” aktywizmu, która często spotyka się z „silnymi represjami”.

Protesty mogły nie powstrzymać na przykład ludobójstwa, a ich zadaniem – a nie rządów – nie jest sprawowanie kontroli i egzekwowanie prawa międzynarodowego, a nie ograniczanie popytu i sposobu jego wyrażania. Działania te zmieniły coś głębszego: sposób, w jaki zwykli ludzie wchodzą do polityki poprzez szok moralny i odzyskują odpowiedzialność za demokrację. Głosy na ulicach wciąż są słyszalne, sprawiając, że demokracja i jej odruchy są istotne i aktywne, pomimo reakcji na jej pogarszanie się, przy czym to ostatnie jest powodowane raczej przez tych, którzy chcą ją zepsuć, niż przez tych, którzy jej szukają.