Dit jaar herinnerden vertegenwoordigers van de Europese Commissie – uitvoerend vicevoorzitter Roxana Mînzatu, commissaris Hadja Lahbib en commissaris Marta Kos – ons er in een gezamenlijke verklaring aan dat de Roma al meer dan zeven eeuwen een integraal onderdeel zijn van de Europese culturele structuur. Toch worden ze nog steeds geconfronteerd met discriminatie en uitsluiting die in schril contrast staan met de kernwaarden van de Europese Unie.
Roma in de EU: een belofte van gelijkheid is nog steeds niet nagekomen
Twaalf miljoen stemmen nog steeds ongehoord
De Roma vormen de grootste etnische minderheid in Europa, met een geschatte bevolking van 10 tot 12 miljoen – van wie ongeveer 6 miljoen EU-burgers zijn. Toch wijkt hun dagelijkse realiteit vaak ver af van de idealen die de Unie verkondigt.
Ondanks de basisprincipes van gelijkheid en mensenrechten die de EU hanteert, worden Roma-gemeenschappen nog steeds juist die rechten ontzegd. De redenen? Diepgewortelde vooroordelen, systematische uitsluiting en gebrek aan toegang tot basisvoorzieningen zoals schoon water en voldoende voeding.
De ongelijkheid tussen de Roma en de rest van de EU-bevolking is opvallend – van onderwijs tot werk, huisvesting tot gezondheidszorg. Een alarmerende 80% van de Roma in de EU loopt het risico op armoede, vergeleken met slechts 17% van de algemene bevolking.
Een plan voor tien jaar – maar levert het ook resultaten op?
Om deze ongelijkheden aan te pakken, lanceerde de Europese Commissie in 2020 het Strategisch Kader voor de Roma van de EU voor 2030 : een routekaart met duidelijke doelen voor zowel de lidstaten als de kandidaat-lidstaten.
Tot de prioriteiten behoren het verkleinen van de armoedekloof, het verbeteren van de huisvestingsomstandigheden en het aanpakken van de segregatie in het onderwijs van Roma-kinderen. Hoewel de strategie zich ook buiten de EU uitstrekt tot de Westelijke Balkan en Turkije, hangt het succes ervan af van één cruciale factor: de inzet van nationale regeringen.
De Commissie heeft landen opgeroepen de uitvoering van hun nationale plannen voor de integratie van de Roma te versnellen. Zonder oprechte politieke wil, duurzame financiering en concrete acties dreigt de strategie een goedbedoeld maar uiteindelijk ineffectief document te blijven.
Onderwijs, gezondheid, werkgelegenheid - de realiteit van het leven van de Roma
Ondanks de inspanningen en steun van Europese financieringsinstrumenten, waaronder het Europees Sociaal Fonds Plus (ESF+), het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) en het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO), blijft de kloof tussen de Roma-gemeenschappen en de rest van de samenleving groot.
Veel Roma-kinderen gaan nog steeds naar gescheiden scholen of klassen. Adequate huisvesting is vaak onbereikbaar. De toegang tot gezondheidszorg blijft beperkt en de uitsluiting van de arbeidsmarkt blijft voortduren.
De EU blijft aandringen op krachtiger optreden, maar benadrukt ook dat Roma centraal moeten staan in deze verandering. De vertegenwoordiging in het politieke, sociale en openbare leven blijft minimaal. Toch is niemand beter in staat om op te komen voor de Roma dan de Roma zelf.
Herinnering aan vergeten misdaden, herleving van het collectieve geheugen
Historische en educatieve initiatieven vormen eveneens belangrijke onderdelen van de inspanningen van de Commissie. Via het programma Burgers, Gelijkheid, Rechten en Waarden (CERV) financiert de EU projecten ter herdenking van de slachtoffers van de Holocaust, ter bestrijding van zigeunerhaat en ter ondersteuning van maatschappelijke organisaties van de Roma.
Initiatieven zoals ROMACT , EQUIROM en RomaMemory hebben als doel de waardigheid en zichtbaarheid van het Roma-erfgoed en de geschiedenis te herstellen.
Jaarlijkse evenementen zoals de Roma-week in het Europees Parlement, die dit jaar voor de achtste keer plaatsvond van 7 tot 10 april, symboliseren de solidariteit met de Roma, maar benadrukken ook het werk dat nog onvoltooid is.
Oekraïne, de Balkan, Turkije — Roma Beyond the EU
De Roma-bevolking strekt zich uit tot ver buiten de grenzen van de EU. Zo'n 4 miljoen Roma wonen in kandidaat-lidstaten van de EU, zoals Servië, Albanië, Noord-Macedonië en Turkije. Alleen al in Oekraïne wonen naar schatting 400.000 Roma, aldus de Wereldunie van Roma en de Raad van Europa.
Deze gemeenschappen worden niet uitgesloten van EU-inspanningen. Het Roma Integration Phase III- project ondersteunt regeringen bij het afstemmen van hun strategieën op het EU-model om integratie te versnellen.
Maar vooruitgang vereist meer dan alleen financiering – het vereist blijvende politieke wil en maatschappelijke transformatie. De bestrijding van diepgewortelde zigeunerhaat vereist onderwijs, moed en langdurige betrokkenheid.
Op 8 april wordt het eerste Wereld Roma Congres herdacht, dat in 1971 plaatsvond en de basis legde voor een gedeelde Roma-identiteit, geworteld in een gemeenschappelijke taal, geschiedenis en cultuur. De datum is sindsdien een symbool geworden van eenheid en trots, maar ook een herinnering aan hoeveel werk er nog resteert.
Meer dan 50 jaar later wachten de Roma nog steeds op echte gelijkheid. De Europese Commissie onderschat de uitdaging niet – de weg die nog moet worden afgelegd, is lang.
Maar elke stap telt. Elke school die Roma-kinderen verwelkomt, elk beleid dat met hun behoeften in gedachten is opgesteld, elk sociaal of cultureel initiatief – brengt ons dichter bij een Europa waar niemand achterblijft.
Geschreven door
Geef het gesprek vorm
Heb je iets toe te voegen aan dit verhaal? Heb je ideeën voor interviews of invalshoeken die we moeten verkennen? Laat het ons weten als je een vervolg wilt schrijven, een tegengeluid wilt laten horen of een soortgelijk verhaal wilt delen.
©2025 Pulse Z. Ontwerp & ontwikkeling door Matrix Internet Opent in een nieuw tabblad