Live

De Poolse presidentsverkiezingen van 2025 lieten een diep verdeeld land zien. Deze verdeeldheid oversteeg de eenvoudige geografie, die stedelijke centra van plattelandsgebieden scheidde, en strekte zich uit tot generatie-, emotionele en zelfs familiekloven. Uiteindelijk was het de ongekende opkomst van jonge kiezers die doorslaggevend bleek. Hun stem tartte echter alle verwachtingen en bepaalde de verkiezingsuitslag.

Een verdeeld land: de smalste marges

In de tweede ronde van de verkiezingen won Karol Nawrocki, gesteund door de grootste nationalistische oppositiepartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS), met 50,89% van de stemmen. Daarmee versloeg hij nipt Rafał Trzaskowski van het Burgerplatform (PO) van premier Donald Tusk, die 49,11% van de stemmen haalde, zo blijkt uit officiële gegevens van de Nationale Kiescommissie .

De verkiezingen leverden een uiterst nipte uitslag op, wat de diepe politieke verdeeldheid en het wankele evenwicht in het land onderstreepte. Elke kleine schommeling in betrokkenheid, gedrevenheid of standpunten binnen welke groep dan ook had de uitslag dramatisch kunnen beïnvloeden.

Dit jaar bleken jonge kiezers besluitvaardig. Tegen alle verwachtingen in, bracht 76,3% van de 18- tot 29-jarigen hun stem uit – een opmerkelijk opkomstpercentage dat zelden is gezien in de recente Poolse geschiedenis. Zij stonden centraal, in tegenstelling tot de verwachtingen van een gebrek aan betrokkenheid.

Hun stemgedrag liet zich echter niet gemakkelijk categoriseren. Hoewel velen een sterke voorkeur voor liberale of progressieve opties verwachtten, lieten de werkelijke resultaten een veel genuanceerder beeld zien.

Linkse en liberale politici steunden een conservatief

In de eerste ronde domineerde Sławomir Mentzen, een extreemrechtse libertariër, de stemmen onder de 30-jarigen met 34,9%. Adrian Zandberg, een progressief linkse politicus, volgde met 19,8%, gevolgd door Trzaskowski (12,7%) en Nawrocki (10,7%).

De tweede ronde liet echter een grote verschuiving zien. Exitpolls gaven aan dat Nawrocki 53,2% van de jonge kiezers won, terwijl Trzaskowski 46,8% kreeg.

De door PiS gesteunde kandidaat kreeg daardoor bijna alle steun van Mentzen en, verrassend genoeg, ook van een deel van Zandbergs kiezers. De aanvankelijke voorkeur van jongeren voor Mentzen werd in de eindstemming dus omgebogen ten gunste van Nawrocki.

In cijfers: 87% van de jonge aanhangers van Mentzen stemde in de tweede ronde op Nawrocki. Ongeveer 17% van de aanhangers van Zandberg deed hetzelfde.

Dit lijkt misschien paradoxaal – van extreemlinks naar conservatief – maar het ging niet om ideologie. Het ging om emotie.

Anti-systeem boven ideologie

Jonge kiezers zochten naar alternatieven voor de gevestigde politieke orde en zagen figuren als Mentzen en Zandberg als proteststemmen tegen de partijen PiS en PO, die de afgelopen twintig jaar het Poolse politieke landschap hebben gedomineerd.

In de daaropvolgende verkiezingsronde werd Nawrocki de overgebleven onconventionele keuze, zelfs voor degenen die zijn partij eerder hadden afgewezen.

Nawrocki's aantrekkingskracht lag deels in de afstand die hij voelde tot de typische PiS-leden; zijn neutralere imago onderscheidde hem van gevestigde partijleiders.

Door zichzelf in deze minder conventionele politieke ruimte te positioneren, cultiveerde Nawrocki het imago van een kandidaat voor verandering, ook al bleven de details van die verandering onduidelijk.

Generatie Z: gedesillusioneerd of gewoon opstandig?

Het stemgedrag van jonge Polen kan vanuit verschillende perspectieven worden bekeken. Er is een duidelijke toename in hun maatschappelijke betrokkenheid, maar hun keuzes lijken meer te worden gedreven door emotionele reacties en een drang naar onmiddellijke verandering dan door strategische, langetermijnplanning.

Deze generatie neigt naar krachtige, rechttoe rechtaan en strijdlustige retoriek. Hun wisselende steun – eerst voor Mentzen, toen Zandberg en vervolgens Nawrocki – suggereert een verkennende zoektocht naar vernieuwing, niet naar een consistente politieke ideologie.

Generatie Z stemt grotendeels reactief; ze stemmen tegen bestaande machten in plaats van proactief specifieke agenda's te ondersteunen. Wanneer het Burgerplatform als de status quo wordt gezien, steunen ze Recht en Rechtvaardigheid. Omgekeerd, wanneer PiS als de gevestigde orde wordt beschouwd, wenden ze zich tot extreemlinks of radicaalrechts.

Het lijkt erop dat de gevolgen van hun beslissingen op de lange termijn voor hen van secundair belang zijn.

Twee geslachten, twee jonge Polen

Hoewel de stem van de jongeren doorslaggevend bleek, was die niet eenduidig. Hun keuzes werden gekenmerkt door een duidelijke genderverdeling.

Progressieve figuren zoals Zandberg en Trzaskowski kregen steun van jonge vrouwen. Omgekeerd gaven jonge mannen de voorkeur aan Mentzen, en later aan Nawrocki.

Laten we eens naar de cijfers kijken:

  • In de eerste ronde kreeg Mentzen 48% steun onder jonge mannen, maar slechts 21% onder jonge vrouwen.
  • Zandberg draaide het om: 25% bij vrouwen, 13% bij mannen.
  • In de tweede ronde won Trzaskowski 54% bij de jonge vrouwen, Nawrocki kreeg 54% bij de jonge mannen.

De verdeeldheid in Polen is dus niet alleen ideologisch of generationeel, maar ook sterk gendergerelateerd. Jonge Polen, die zeer politiek actief zijn, baseren hun stemgedrag op persoonlijke ervaringen, die sterk beïnvloed worden door genderrollen. Vrouwen neigen daarom naar progressieve, linkse platformen, terwijl mannen zich meer aangetrokken voelen tot libertarische of antiliberale standpunten.

Tegen stemmen, niet voor

Het succes van Karol Nawrocki onder jonge kiezers is niet te danken aan een heropleving van de populariteit van de ultraconservatieve partij Recht en Rechtvaardigheid onder jongeren. Het duidt eerder op een trend waarbij jongeren zich verzetten tegen de status quo en niet per se een specifieke partij of partijprogramma steunen.

De overwinning van Nawrocki was niet te danken aan de triomf van zijn ideologie, maar aan een tegenreactie op Rafał Trzaskowski. Die werd door velen gezien als het gezicht van de liberale elite waarvan ze zich vervreemd voelden.

Hoewel jonge kiezers een sleutelrol speelden in de parlementaire overwinning van de democratische oppositie in 2023, veranderde hun stemgedrag in 2025. Deze verschuiving zou kunnen voortkomen uit desillusie over het tempo van de verandering of uitputting door de constante retoriek over 'democratische bedreigingen'.

Uiteindelijk presenteerde Nawrocki een alternatief, of in ieder geval de indruk daarvan, en dat bleek voldoende om de kiezers te overtuigen.

Geschreven door

Geef het gesprek vorm

Heb je iets toe te voegen aan dit verhaal? Heb je ideeën voor interviews of invalshoeken die we moeten verkennen? Laat het ons weten als je een vervolg wilt schrijven, een tegengeluid wilt laten horen of een soortgelijk verhaal wilt delen.

Een tegenargument schrijven Een gerelateerd artikel schrijven