Live

Hoewel de Europese AI-praktijkcode is ontworpen om veiligheid en innovatie in evenwicht te brengen, krijgt deze te maken met kritiek. Hoewel de code bedoeld was als vrijwillige aanvulling op de AI-wet, vrezen sommigen nu dat het niet-bindende karakter ervan als maas in de wet kan worden misbruikt.

Meer dan een jaar lang woedde er een felle strijd over het document. De Europese Commissie, die zich profileerde als pro-innovatie, moest laveren tussen agressieve lobbyactiviteiten vanuit de industrie en druk van maatschappelijke organisaties en Europarlementariërs, die vreesden dat de code te soepel werd – en daarmee juist de AI-wet die ze juist moest ondersteunen, ondermijnde.

Op de achtergrond speelde de vraag: is het überhaupt mogelijk om zinvolle regelgeving te creëren die bedrijven vrijwillig overnemen – zonder dat het een machteloos gebaar wordt?

Meta zegt nee – en dat is niet erg

Terwijl bedrijven zoals OpenAI en het Franse Mistral zich hebben aangemeld, weigerde Meta – de techgigant achter Facebook en Instagram. Paradoxaal genoeg is dit geen teken van mislukking. Het bewijst dat de code niet volledig aan de belangen van de industrie was aangepast.

De afwijzing door Meta laat zien dat het document nog steeds toezeggingen bevat die sommige bedrijven niet willen doen. In de huidige machtsdynamiek kan dat worden gezien als een regelgevend succes.

Meta heeft een lange staat van dienst in het tot het uiterste testen van EU-wetgeving, die vaak publiekelijk wordt ondermijnd. Hun aanpak is alomtegenwoordig: introduceer een controversiële functie, lok publieke verontwaardiging uit, profileer EU-toezicht als anti-innovatie, dreig diensten stop te zetten en pas het systeem uiteindelijk net genoeg aan om de schijn van naleving te wekken, terwijl ze de geest van de regels omzeilen.

Zuckerberg speelt hardball

Meta's meerderheidsaandeelhouder Mark Zuckerberg – wiens bedrijf nu een waarde heeft van zo'n € 1,5 biljoen – heeft geen geheim gemaakt van zijn doel: hij wil de wereldwijde AI-race winnen, ook al betekent dat dat hij in strijd is met de Europese wetgeving.

Uit rapporten blijkt dat Meta, in een poging een 'superintelligentieteam' op te bouwen, toptalent op het gebied van AI salarispakketten tot wel € 260 miljoen heeft aangeboden – bedragen die 99,996% van de Europese bedrijven nooit zou kunnen evenaren.

In de EU vecht Meta op verschillende fronten. In juni 2024 werd de uitrol van AI stopgezet na een golf van klachten over de manier waarop het omgaat met gebruikersgegevens. Toen het in april 2025 onder druk werd hervat, werden de opt-outmechanismen voor gebruikers slechts minimaal aangepast. Het patroon bleef hetzelfde: grenzen verleggen, verantwoording ontlopen.

Meta is ook verwikkeld in een geschil met de Europese Commissie over het controversiële 'pay or consent'-advertentiemodel, dat al heeft geleid tot een boete van € 200 miljoen en mogelijk leidt tot verdere sancties. Lopende onderzoeken richten zich op mogelijke schendingen van platformregels en vermeende samenwerking met gesanctioneerde Russische uitgevers.

Is Europa klaar voor een machtsstrijd?

Meta heeft de code nog niet ondertekend; het moet echter uiterlijk 2 augustus voldoen aan de AI-wet. Het probleem is dat de EU nog steeds een zwakke reputatie heeft op het gebied van handhaving van technologieregels tegen wereldwijde giganten. Hoewel de boetes steeds hoger worden, zijn ze nog steeds niet in staat om herhaalde overtredingen te voorkomen.

Of de code een zinvol instrument voor regelgeving wordt of slechts een politiek kleedje, hangt af van de manier waarop deze wordt geïmplementeerd. Vrijwillige ethische codes, zonder handhavingsmechanismen, zijn in het verleden zwak gebleken. De rijkste bedrijven zullen zich aansluiten – als de formulering vaag genoeg is om juridische risico's te vermijden.

Dit maakt de vroege kritiek van ngo's des te relevanter. Al tijdens de consultatiefase waarschuwden toezichthouders dat de code onder druk van de industrie was afgezwakt. Volgens hen liet de Commissie de techsector het document te veel vormgeven, waardoor belangrijke bepalingen van de AI-wet mogelijk werden uitgehold.

Er staat meer op het spel dan alleen technologie

De botsing over de code gaat over meer dan alleen technische normen. Het is een test van het hele EU-model voor technologieregulering – een model dat probeert een evenwicht te vinden tussen fundamentele rechten, het algemeen belang en innovatie. Het wordt echter steeds duidelijker dat deze doelen niet altijd naadloos op elkaar aansluiten.

Meta is er niet om te onderhandelen. Het speelt op dominantie. Zuckerbergs strategie is gebaseerd op politieke druk, media-aandacht en juridische mazen. Er wordt zelfs gesproken over een beroep op Donald Trump om de EU onder druk te zetten om haar regels te versoepelen. In dit verhaal worden EU-regels gepresenteerd als handelsbarrières, die een nieuw front vormen in een trans-Atlantische economische oorlog.

Als Europa echt een voortrekkersrol wil spelen in verantwoorde AI, moet het meer doen dan alleen wetgeving opstellen. Het moet handhaven. Vooral wanneer de tegenstander een miljardengigant is.

Als wereldwijde bedrijven openlijk gedragscodes zouden negeren of toezichthouders tot compromissen zouden dwingen, zou dat niet alleen de geloofwaardigheid van de Commissie ondermijnen, maar ook de gehele AI-wet zelf.

Geschreven door

Geef het gesprek vorm

Heb je iets toe te voegen aan dit verhaal? Heb je ideeën voor interviews of invalshoeken die we moeten verkennen? Laat het ons weten als je een vervolg wilt schrijven, een tegengeluid wilt laten horen of een soortgelijk verhaal wilt delen.

Een tegenargument schrijven Een gerelateerd artikel schrijven