Live

Parlement stemt voor terugtrekking uit Verdrag van Istanbul

Het Letse parlement (Saeima) stemde voor terugtrekking uit het zogenaamde Verdrag van Istanbul – een internationaal verdrag van de Raad van Europa gericht op het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld. De stemming, die na 13 uur intensief debat werd afgerond, bracht diepe politieke verdeeldheid in het land aan het licht en leidde tot grootschalige protesten in de hoofdstad.

In het eenkamerparlement met 100 zetels stemden 56 afgevaardigden vóór terugtrekking, 32 tegen en 2 onthielden zich van stemming. Het besluit werd niet alleen gesteund door oppositiepartijen – waaronder de conservatieve partijen Letland Eerste (LPV), Nationale Alliantie (NA), Verenigde Lijst (LZS) en Voor Stabiliteit! (S!) – maar ook door enkele leden van de coalitiebond Unie van Groenen en Boeren (ZZS), die de banden met de regering verbraken en zich tegen premier Evika Siliņa en president Egils Rinkēvičs keerden.

Met deze stap werd Letland het eerste land van de Europese Unie dat besloot zich terug te trekken uit het Verdrag van Istanbul. Tot nu toe heeft alleen Turkije in 2021 een soortgelijke stap gezet, wat destijds scherpe kritiek opleverde van de Europese Commissie en mensenrechtenorganisaties.

Ideologisch geschil over de definitie van gender

Het Verdrag van Istanbul, aangenomen in 2011, erkent geweld tegen vrouwen als een schending van de mensenrechten en verplicht staten om slachtoffers te beschermen en daders te vervolgen. Het document definieert ook het concept gender in een sociale context – als een constructie die rollen en stereotypen in relaties tussen vrouwen en mannen beïnvloedt.

Het is precies deze bepaling die het middelpunt werd van het publieke debat in Letland. Tegenstanders van het verdrag – voornamelijk nationalistisch-conservatieve kringen – stellen dat het document "genderideologie promoot" en "buitenlandse waarden oplegt", en gender herdefinieert op een manier die in strijd is met de traditionele maatschappelijke orde.

"Het verdrag lost het probleem van geweld niet op. Bescherming tegen huiselijk geweld bestond al in onze wet vóór de ratificatie ervan", aldus Gunārs Gutris, afgevaardigde van de Unie van Groenen en Boeren, in een interview met Reuters.

Minister van Sociale Zaken Reinis Uzulnieks, die zelf de terugtrekking steunde, betoogde intussen dat het verdrag “leidt tot onnodige sociale spanningen” en dat “de strijd tegen geweld geen internationale verplichtingen vereist.”

Evika SILIŅA (premier van Letland). Bron: Raad van Europa

António COSTA (voorzitter van de Europese Raad), Evika SILIŅA (premier, Letland). Bron: Consilium Europa

Protesten en verzet van de burgermaatschappij

Het parlementaire besluit lokte onmiddellijk een maatschappelijke reactie uit. De grootste demonstratie in Riga in jaren vond plaats, met zo'n vijfduizend deelnemers. Demonstranten scandeerden leuzen zoals "Letland is Rusland niet!" en "Heb lief, sla niet", en riepen op tot deelname van het land aan het verdrag en de bescherming van vrouwenrechten.

Premier Evika Siliņa, die ervoor had gepleit om het verdrag te handhaven, sprak persoonlijk de menigte toe. Ze riep op tot het verdedigen van de Europese waarden en tot solidariteit met slachtoffers van geweld.

"De terugtrekking uit het verdrag is een vernietigende klap voor de positie van Letland binnen de Europese Unie en op het internationale toneel", waarschuwde Andris Suvajevs, leider van de liberale progressieven, een van de coalitiepartijen.

Echo's in heel Europa

Om de wet die zich terugtrekt uit het verdrag in werking te laten treden, moet deze nog worden ondertekend door president Egils Rinkēvičs, die daarvoor tien dagen de tijd heeft. Het staatshoofd kan het document ook ter heroverweging voorleggen of – op verzoek van een groep afgevaardigden – de publicatie ervan opschorten. Tot nu toe heeft Rinkēvičs zijn standpunt niet bekendgemaakt, hoewel hij eerder zijn steun heeft uitgesproken voor de ratificatie van het verdrag als "een instrument voor daadwerkelijke bescherming van vrouwen".

De beslissing in Letland heeft geleid tot bezorgdheid binnen de EU-instellingen, waar het verdrag wordt gezien als een pijler van het Europese gelijkheids- en mensenrechtenbeleid. Hoewel tegenstanders van het document in Riga beweren dat "de Letse wet voldoende bescherming biedt aan slachtoffers", vrezen veel waarnemers dat de Letse parlementaire beslissing een precedent zou kunnen scheppen voor andere landen in de regio, waar conservatieve krachten aan invloed winnen.

Letland [Bron: Canva]

Letland [Bron: Canva]

Een symbolisch moment voor Oost-Europa

De terugtrekking van Letland uit het Verdrag van Istanbul heeft een betekenis die verder reikt dan de nationale politiek. Het geeft aan dat de spanning tussen traditionele nationale waarden en liberale Europese normen een van de belangrijkste geschillen in de regio blijft. Voor veel Letten is het parlementaire besluit een stap terug – voor anderen een symbool van het herwinnen van soevereiniteit over morele kwesties.

Eén ding is zeker: ongeacht de beslissing van de president heeft Letland een nieuw hoofdstuk geopend in het Europese debat over de grenzen van ideologie, identiteit en mensenrechten.

Geschreven door

Geef het gesprek vorm

Heb je iets toe te voegen aan dit verhaal? Heb je ideeën voor interviews of invalshoeken die we moeten verkennen? Laat het ons weten als je een vervolg wilt schrijven, een tegengeluid wilt laten horen of een soortgelijk verhaal wilt delen.

Een tegenargument schrijven Een gerelateerd artikel schrijven