Psychologe Simona Ștefan, universitair hoofddocent aan de faculteit psychologie en pedagogische wetenschappen van de Babeș-Bolyai Universiteit (UBB) in Cluj-Napoca, legde in Reporter Medical TV een aantal psychologische mechanismen uit die deze spanningen aanwakkeren. Ook gaf ze concreet advies over hoe je beter door deze emotioneel geladen periode heen kunt komen.
Polarisatie is een normaal verschijnsel, maar wordt versterkt door de context
"Polarisatie is normaal in electorale contexten, vooral wanneer de inzet hoog is en de keuzen neerkomen op twee fundamentele opties. Dit was ook het geval bij de Brexit of de recente presidentsverkiezingen in Roemenië", zegt Simona Ștefan.
De situatie verergert echter wanneer een van de kampen als extremistisch wordt gezien – een perceptie die vaak wordt gevoed door de media of zelfs door de retoriek van politieke kandidaten. "Wanneer iemand je waarden aanvalt – democratie, geloof, tolerantie of traditie – voel je je persoonlijk aangevallen. En de reactie wordt onvermijdelijk emotioneel."
Persoonlijke keuzes, collectieve gevolgen
De psycholoog vestigt de aandacht op een aspect dat vaak over het hoofd wordt gezien: in dergelijke contexten staat niet alleen je stem op het spel, maar ook je identiteit. "Wanneer een stem een bedreiging lijkt te vormen voor wat je als fundamenteel voor je leven beschouwt, wordt de reactie visceraal. Het gaat niet langer alleen om ideeën – het gaat om wie je bent als persoon", legt ze uit.
Deze emotionele lading verklaart waarom er zelfs binnen families ruzie ontstaat: "Ik heb stellen uit elkaar zien gaan, broers en zussen die niet meer met elkaar praten. Het is echt waar – en helaas niet alleen in Roemenië. Hetzelfde is gebeurd in de VS en het VK."
De online ruimte: waar stem wapen wordt
Een groot deel van dit conflict sijpelt door naar de online wereld, waar – aldus de psycholoog – agressieve communicatie wordt gevoed door subtiele psychologische mechanismen: "Berichten genereren reacties, reacties krijgen likes en het conflict wordt verslavend. Het is een cyclus van bevestiging en confrontatie die dwangmatig kan worden."
Haar aanbeveling is om na te denken over de intentie achter elk bericht of elke reactie. "Ben ik aan het luchten? Aan het informeren? Aan het provoceren? Of probeer ik gewoon iemand te kwetsen? Als we harmonie willen, moeten we beledigingen en persoonlijke aanvallen vermijden. Je gaat niemand overtuigen door ze dom te noemen."
De moeilijke keuze tussen gelijk hebben en een relatie in stand houden
In hechte relaties kan politiek conflict een keuze worden tussen twee fundamentele menselijke behoeften: zelfexpressie en verbinding. "We moeten onszelf afvragen: is het de moeite waard om de relatie op te offeren voor een politieke mening? Misschien gaat het niet om compromissen, maar om te beslissen wat op dat moment belangrijker voor je is", zegt Simona Ștefan.
Eén oplossing: tijdelijke afstand of het vermijden van gespannen onderwerpen. "Het erover eens zijn dat je het oneens bent" kan een levensreddende strategie zijn voor vriendschappen of families die anders uit elkaar zouden vallen.
Is onderwijs een schild tegen radicalisering?
Volgens de psycholoog speelt opleiding een belangrijke – maar niet de enige – rol. "De manier waarop je informatie verzamelt, hoe je je standpunten beargumenteert, hoe je je uitdrukt – dit alles wordt beïnvloed door opleiding. Maar er zijn mensen met verschillende opleidingsniveaus aan beide kanten. Het gaat niet alleen om diploma's, maar om je bereidheid om te luisteren en kritisch te denken."
De media en hun verantwoordelijkheid
Simona Ștefan benadrukt ook dat de media hun verantwoordelijkheid moeten nemen om spanningen te verminderen: "Het presenteren van de waarheid, het bieden van context en het vermijden van overmatige polarisatie zouden prioriteiten moeten zijn. Helaas spelen de media vaak twee kanten op: publieksloyaliteit versus maatschappelijke verantwoordelijkheid."
Wat is de conclusie?
Spanningen tijdens verkiezingsperiodes kunnen niet volledig worden vermeden. Maar we kunnen wel kiezen hoe we reageren. We kunnen kiezen welke prijs we bereid zijn te betalen voor 'gelijk'. En misschien wel het belangrijkste: we kunnen ervoor kiezen onze essentiële relaties te behouden, zelfs wanneer onze meningen verdeeld zijn.
"Tussen de waarheid en de relatie is het soms de moeite waard om voor het laatste te kiezen", concludeert psycholoog Simona Ștefan.