Live

Voor kinderen en tieners van tegenwoordig is online zijn volkomen normaal. Maar achter de leuke en kleurrijke apps gaan dingen schuil die de geest, het lichaam en de manier waarop jongeren opgroeien, ernstig kunnen verstoren. Een nieuw ECAT-rapport werpt licht op de complexe relatie tussen online platforms en de gezondheid van kinderen en tieners.

Kinderen brengen veel meer tijd door met staren naar schermen dan vroeger. Sinds 2010 is de gemiddelde tijd die 9- tot 15-jarigen dagelijks op digitale apparaten doorbrengen meer dan verdubbeld tot zo'n 3 uur! En het is niet alleen maar gedachteloos scrollen – meer dan 80% van de jonge Europeanen is dagelijks op sociale media te vinden, waar ze worden gebombardeerd met algoritmes, advertenties en content die mogelijk niet geschikt zijn voor hun leeftijd.

Experts van ECAT , een onderzoekseenheid binnen het Joint Research Center (JRC), besloten dit fenomeen met wetenschappelijke precisie te bestuderen. In het najaar van 2024 werden twee rondetafelgesprekken georganiseerd, waarbij toponderzoekers samenkwamen om te analyseren hoe online platforms jongeren beïnvloeden.

Voor de kinderen en tieners van vandaag is internet slechts een onderdeel van het leven. Maar achter de leuke en kleurrijke apps schuilen dingen die de geest, het lichaam en de manier waarop kinderen opgroeien, ernstig kunnen verstoren. Het nieuwste ECAT-rapport werpt licht op de complexe relatie tussen online platforms en de gezondheid van kinderen en tieners.

Kwetsbaar in het centrum van algoritmen

Kinderen en tieners bevinden zich in een cruciale fase van de hersenontwikkeling, waarin ze leren hun emoties en impulsen te beheersen en beslissingen te nemen. Tegelijkertijd brengen ze steeds meer tijd door op sociale media – en de hoeveelheid tijd die ze op deze platforms doorbrengen, neemt tussen de leeftijd van 9 en 16 jaar aanzienlijk toe.

Dit maakt jonge gebruikers extra kwetsbaar voor functies die speciaal voor volwassenen zijn ontworpen. Een voorbeeld hiervan zijn aanbevelingssystemen: algoritmen die content voorstellen op basis van waar je eerder op hebt geklikt. Hoewel ze nuttig kunnen zijn bij het vinden van nieuwe informatie, kunnen ze kinderen ook blootstellen aan ongepaste content en dwangmatig gedrag stimuleren.

Socialmediabedrijven verdienen geld met advertenties en ontwerpen hun platforms daarom zo dat gebruikers zo lang mogelijk kunnen blijven scrollen. Voor kinderen kan dit leiden tot fysieke schade en verslaving, met mogelijke langetermijneffecten. Kinderen brengen veel meer tijd achter een scherm door dan vroeger. Sinds 2010 is de gemiddelde tijd die 9- tot 15-jarigen dagelijks op digitale apparaten doorbrengen meer dan verdubbeld tot ongeveer 3 uur.

Al ruim 8 op de 10 jongeren in Europa zijn dagelijks actief op sociale media. Ze worden meegesleurd in een wereld die wordt gevormd door algoritmes, advertenties en content die niet altijd bij hun leeftijd passen.

De schaduw van depressie, angst en eetstoornissen

Onderzoek van ECAT toont aan dat socialemediagebruik gepaard gaat met een aantal gezondheidsproblemen – van angst en depressie tot zelfbeschadiging, eetstoornissen en slaapstoornissen. Intensieve schermblootstelling beïnvloedt onder andere de prefrontale cortex en de amygdala – hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor zelfbeheersing, emoties en stressverwerking.

Zorgen over het lichaamsbeeld zijn een grote zorg voor onderzoekers. Kinderen worden online gebombardeerd met gefilterde foto's en perfecte lichamen, wat ervoor kan zorgen dat ze zich slecht over zichzelf voelen en eetstoornissen kunnen ontwikkelen.

Deskundigen maken zich ook zorgen over het verband tussen sociale media en alcoholgebruik . Het is moeilijk te zeggen of het een het ander veroorzaakt, maar het is zeker iets dat meer onderzoek vereist.

Gegevenslacunes en onderzoeksuitdagingen

Een van de grootste problemen bij het analyseren van de impact van sociale media op kinderen is het gebrek aan langetermijngegevens. De meeste studies kijken alleen naar de effecten op korte termijn, maar de werkelijke gevolgen worden mogelijk pas na jaren zichtbaar.

Het is ook een complex probleem: sociale media hebben een verschillend effect op kinderen, afhankelijk van hun leeftijd, geslacht, sociale vaardigheden en hoe ze de platforms gebruiken. Er is geen duidelijk bewijs dat sociale media direct bijdragen aan een slechte geestelijke gezondheid, deels vanwege andere factoren die ook een rol zouden kunnen spelen.

Daarom stellen de JRC-onderzoekers een aanpak voor die gebruikmaakt van kennis uit verschillende vakgebieden, zoals technologie, kinderontwikkeling, onderwijs en overheidsbeleid. Door te achterhalen wat jongeren kwetsbaar maakt voor online content, kunnen we in de toekomst betere regels en educatieve programma's ontwikkelen.

Op weg naar een veiligere digitale toekomst

In de toekomst zullen wetenschappers de langetermijneffecten van sociale media op kinderen nauwlettend in de gaten houden – ze zullen alles bestuderen, van hoe leeftijdsverificatiesystemen werken tot hoe sociale media de hersenen veranderen. Tegelijkertijd is het superbelangrijk om kinderen te leren hoe digitale platforms werken en hoe ze deze verantwoord kunnen gebruiken.

Volwassenen – ouders, leraren en beleidsmakers – moeten ervoor zorgen dat technologie kinderen helpt opgroeien, in plaats van alles te verpesten. Het ECAT-rapport is een nieuwe stap in de richting van een veiliger en slimmer internet, vooral voor kinderen.

Geschreven door

Geef het gesprek vorm

Heb je iets toe te voegen aan dit verhaal? Heb je ideeën voor interviews of invalshoeken die we moeten verkennen? Laat het ons weten als je een vervolg wilt schrijven, een tegengeluid wilt laten horen of een soortgelijk verhaal wilt delen.

Een tegenargument schrijven Een gerelateerd artikel schrijven