Een bijzonder opvallend element is de sterke steun vanuit de Europese diaspora voor kandidaten die nationaal-soevereinistische opvattingen en anti-EU-retoriek propageren. Alina Dolea, hoofd van de afdeling Media en Communicatie aan de Universiteit van Bournemouth (VK), en specialist in communicatie- en diasporastudies, biedt een heldere en genuanceerde analyse van dit ogenschijnlijk paradoxale fenomeen.
"Waarom stemmen Roemenen die in Europa wonen voor een soevereinistisch project?" – die vraag leidde tot een breedvoerig antwoord van Alina Dolea. Een van de onderliggende verklaringen is de ontevredenheid over West-Europa. Ooit geïdealiseerd in Roemenië als een land van welvaart en kansen, is het Westen voor veel Roemeense migranten het toneel geworden van overlappende crises: economische, sociale, post-pandemische en geopolitieke crises.
Deze confrontatie met de realiteit – waarbij vaak institutionele steun ontbreekt om culturele verschillen te overbruggen – leidt tot teleurstelling, frustratie en uiteindelijk een terugtrekking in de identiteit: een symbolische terugkeer naar ‘thuis’ en een groeiende steun voor politieke boodschappen die draaien om soevereiniteit , bescherming en wortels.
De behoefte aan verbondenheid en de impact van propaganda
In de diaspora, legt Dolea uit, nam de behoefte aan verbondenheid toe tijdens de isolatie die de pandemie met zich meebracht. Tegen de achtergrond van sociale uitsluiting en anti-immigratieretoriek in gastlanden zochten sommige Roemenen hun toevlucht in een op nationale identiteit gebaseerd 'onderkomen'. Hier vond Russische propaganda een vruchtbare bodem. Antiwesterse, complot- en antidiversiteitsboodschappen werden verspreid door algoritmen die negatieve emoties en polarisatie belonen.
"We bevinden ons midden in een hybride oorlog", waarschuwt Dolea, "en de wapens zijn verhalen – anti-Europees, anti-wetenschappelijk, anti-mensenrechten – die circuleren op TikTok, Telegram en Facebook." Deze verhalen exploiteren de trauma's van migratie en postcommunistische transitie, de romantisering van het verleden en onopgeloste culturele breuklijnen.
Cultuur, identiteit en het falen van de Roemeense staat
Een andere belangrijke factor is het ontbreken van een coherente publieke strategie ter ondersteuning van culturele integratie. De Roemeense staat heeft nagelaten informatiecampagnes, burgerschaps- en media-educatie, psychologische ondersteuning of instrumenten voor interculturele onderhandelingen aan te bieden aan haar diaspora. In dit vacuüm heeft de kerk – met name in de diaspora – de symbolische ruimte van identiteit ingevuld, maar vaak op een conservatieve manier, versterkt door angst voor anders-zijn en een gesloten wereldbeeld.
Dolea wijst erop dat de gedwongen "Roemeenisering" uit het verleden niet alleen de culturele diversiteit heeft uitgewist, maar ook het vermogen om verschillen te begrijpen en ermee om te gaan. Als gevolg hiervan slagen veel Roemeense migranten er niet alleen niet in om te integreren – ze willen dat ook niet meer: ze trekken zich terug in een denkbeeldig project van een "puur" Roemenië, onbesmet door de waarden van het liberale Europa.
Wat kan er gedaan worden?
Gezien deze complexiteit moeten alle oplossingen multidimensionaal zijn: programma's voor mediawijsheid, de ontwikkeling van interculturele competenties, ondersteuning van de geestelijke gezondheid, burgerschapsonderwijs en daadwerkelijke hereniging tussen de Roemeense staat en haar burgers in het buitenland – of dit nu tijdelijk of permanent is.
"We hebben ook programma's nodig die Roemenen informeren over hun rechten en verantwoordelijkheden in de landen waar ze wonen", zegt Alina Dolea, "evenals burgerschapsonderwijs en de ontwikkeling van interculturele navigatievaardigheden – vaardigheden die Roemenen helpen hun identiteit te behouden door interactie met andere identiteiten, etniciteiten en culturen."
Roemenen in de diaspora worden niet zomaar "gemanipuleerd"; ze reageren op directe ervaringen van vervreemding, op onopgeloste crises, op een gebrek aan steun en zingeving. Inzicht in deze dynamiek is essentieel voor iedereen die een functionerende democratie en een authentieke relatie tussen de staat en de bevolking wil opbouwen – waar die zich ook bevindt.