Denemarken en de ontologie van het auteursrecht

Het Europese perspectief: Homo Digitalis

Het Deense voorstel werd gezien als innovatief en ambitieus en wekte zowel enthousiasme als scepsis. Zoals Lefteris Helioudakis, advocaat gespecialiseerd in nieuwe technologieën en directeur van Homo Digitalis , uitlegde: "Op het eerste gezicht lijkt het voorstel een twijfelachtige omweg. Auteursrecht functioneert als een sociaal contract: de maker van een origineel werk draagt ​​iets bij aan de samenleving en in ruil daarvoor verleent de samenleving die maker exclusieve rechten. Deze logica uitbreiden naar biometrische informatie staat haaks op de fundamentele beginselen van het intellectuele-eigendomsrecht." De ambitieuze nieuwe Deense wet schept dan ook een nieuw precedent, gebaseerd op het concept van identiteit in plaats van creatie, iets wat nog nooit eerder is voorgekomen.

Homo Digitalis wijst er ook op dat het wettelijk kader op Europees niveau al bestond in Richtlijn 1385/2024, die het gebruik van deepfakes in gevoelige contexten strafbaar stelt, tot aan de Wet digitale diensten (DSA), die regels bevat over illegale content en platformaansprakelijkheid. "Dergelijke wettigheidsregels worden feitelijk vastgesteld door de nationale parlementen van de EU-lidstaten. Denemarken zou dus andere bepalingen over persoonsgegevens, desinformatie en smaad kunnen onderzoeken om dergelijk gebruik van deepfakes aan te pakken, maar dat heeft het niet gedaan." Nog een stap verder: als kritiek op de "innovatie" van de Deense aanpak trekken dergelijke unilaterale nationale initiatieven wellicht media-aandacht, maar ze pakken de kern van het probleem niet aan.

Tegelijkertijd is Homo Digitalis categorisch als het gaat om de vrijheid van meningsuiting: "Uitzonderingen voor parodie, satire en politieke kritiek zijn al goed verankerd binnen de EU-auteursrechtwetgeving… Samen bieden deze mechanismen zowel de wettelijke waarborgen voor de vrijheid van meningsuiting als de procedurele instrumenten om schadelijke deepfakes aan te pakken, zonder het onderliggende evenwicht opnieuw uit te vinden." Met andere woorden: het kader voor de bescherming van satire en politieke kritiek bestaat al, en er is geen behoefte aan een nieuw evenwicht; wat nodig is, is de toepassing van de bestaande, goed onderbouwde regels.

Hun observatie over platformverantwoording, met de DSA, brengt de verplichting van grote platforms om systematische risicobeoordelingen uit te voeren opnieuw onder de aandacht, niet alleen voor illegale content, maar ook voor materiaal dat "het publieke debat kan ondermijnen". Dit betekent dat er al voorzieningen zijn voor deepfakes, en dat deze dus onder verplichte mitigatiemaatregelen vallen, zelfs via het wettelijk vastgelegde crisisresponsmechanisme. De interventie van Denemarken lijkt meer op een politieke daad dan op een juridische noodzaak, mogelijk in lijn met de bredere trend van EU-veiligheid, die zich uitstrekt tot de digitale ruimte.

Tot slot, volgens Lefteris Helioudakis, directeur van Homo Digitalis, is het gevaar dat regelgeving als een wondermiddel wordt beschouwd, terwijl de werkelijke uitdaging systemisch is. Zoals de heer Helioudakis waarschuwt: "Te vaak bepalen commerciële belangen de agenda en dringen ze aan op snelle invoering, ondanks onopgeloste ethische, juridische en maatschappelijke zorgen. Dit gebrek aan bereidheid en kritische toetsing vergroot de kans dat AI individuele rechten en democratische processen zal ondermijnen." De strijd speelt zich niet alleen af ​​tegen deepfakes; het speelt zich af tegen de manier waarop kunstmatige intelligentie elk aspect van ons leven binnendringt zonder voldoende publiek debat. Kortom, Homo Digitalis wijst het Deense initiatief niet af, maar ziet het als een kans voor iets breders. Ze maken duidelijk wanneer ze ons vertellen: "Wat nu nodig is, is een kritische reflectie op bestaande regels en actief experimenteren met de remedies die ze bieden. Dit vereist een bredere betrokkenheid van burgers… We hebben dringend meer stemmen en meer participatie nodig om zinvol toezicht en democratische veerkracht te garanderen." De uitdaging is dus niet alleen om onze identiteit juridisch vast te leggen, maar ook om deze politiek te beschermen, door middel van collectieve actie en democratische controle.

Filosoferen over zwarte spiegel

Het idee van auteursrecht op het lichaam is in wezen een poging om iets dat anders vanzelfsprekend is, namelijk dat ons lichaam ons toebehoort – in het algemeen – juridisch vorm te geven. Het Deense wetgevingsinitiatief wordt daarmee iets wat we tot nu toe als vanzelfsprekend beschouwden, namelijk dat ons lichaam ons toebehoort. De juridische bescherming zelf laat echter zien dat deze vanzelfsprekende waarheid is ingestort, verstoord, en dat technologie ons dwingt te definiëren wat 'ego' betekent wanneer onze stem, ons beeld en zelfs onze gedachten eindeloos gekopieerd kunnen worden, in een poging onszelf opnieuw te vestigen als eigenaar van onszelf via derde parameters.

Het probleem, aangezien het ons op materieel niveau aangaat, kan niet anders dan ontologisch zijn. Het lichaam is het referentiepunt voor identiteit, een materiële grens die het zelf van de ander onderscheidt. Wanneer dit lichaam perfect gereproduceerd kan worden, valt de grens weg, vooral wanneer mijn digitale 'kloon' niet langer een vreemde is, maar ook niet precies ikzelf. Het is een hybride die mijn stem en mijn bewegingen draagt, maar niet mijn wil gehoorzaamt. En hier ligt de uitdaging, niet in wie de intellectuele eigendomsrechten bezit, maar in hoe we het concept van subjectiviteit, van het zelf, in stand houden in een wereld waarin het zelf zich heeft vermenigvuldigd. Het auteursrecht op het lichaam wordt momenteel besproken in markttermen, in termen van registratie, licenties en compensatie – met de logica dat het enerzijds beschermend zou moeten zijn, maar anderzijds dat het identiteit transformeert tot kapitaal, en dit is geen probleem van de oplossing, maar onderdeel van het probleem dat we moeten oplossen. Als mijn lichaam een ​​bezit is, kan ik het verhuren, verkopen, overdragen – of het verliezen als ik de bescherming ervan niet kan betalen. Vrijheid wordt een privilege, waarbij het probleem niet empowerment is, maar een nieuwe vorm van afhankelijkheid, waarbij de individuele soevereiniteit die het auteursrecht zou moeten verdedigen een voorwaarde wordt voor deelname aan de samenleving. Zo leidt de dreiging tot een bijkomend probleem, waarbij het lichaam wordt getransformeerd van een ervaringsplek tot een object van beheer, waarbij de samenleving niet functioneert in termen van erkenning, maar in termen van gehoorzaamheid. Een gehoorzaamheid die een soort licentie impliceert waarbij je onzichtbaar of kwetsbaar wordt als je jezelf niet "beschermt". Bijgevolg is individuele identiteit niet langer een relatie, maar een contract.

Het echte antwoord hierop kan niet simpelweg meer rechten zijn; we hebben een concept van 'eigendom' nodig dat het lichaam niet definieert als een handelsartikel, maar als een verlengstuk van de menselijke waardigheid, een terugkeer naar de wortels van de mensenrechten. Een beleid dat zich niet beperkt tot financiële compensatie, maar ervoor zorgt dat geen enkel gebruik van de afbeelding of 'kloon' de autonomie van de persoon kan ondermijnen. De filosofische uitdaging van het auteursrecht op het lichaam is niet om een ​​eerlijke prijs voor ons gezicht te vinden, of een eerlijke straf voor misbruik ervan, maar om ervoor te zorgen dat ons gezicht nooit verkoopbaar wordt. Alleen op deze manier kan technologie de menselijke vrijheid uitbreiden in plaats van tenietdoen.