Live

Democratie onder druk

Een recent onderzoek ondervroeg 6768 jongeren uit zeven landen: het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Frankrijk, Spanje, Italië, Griekenland en Polen. De peilingen werden dit voorjaar gehouden, in april en mei. Gemiddeld gaf 57% van de deelnemers aan de voorkeur te geven aan democratie als regeringsvorm. In Duitsland lag dat percentage veel hoger – 71% – wat wijst op een sterk vertrouwen in democratische waarden.

In Polen, Spanje en Frankrijk waren de resultaten merkbaar lager. Slechts 48% van de jonge Polen steunde de democratie, 52% in Frankrijk en 51% in Spanje. Tegelijkertijd staan steeds meer jongeren open voor alternatieve manieren om een land te besturen. Maar liefst 21% van alle respondenten gaf aan een autoritaire regering te kunnen accepteren onder bepaalde – niet nader gespecificeerde – voorwaarden. In Polen lag dit percentage zelfs nog hoger, namelijk 23%, waarmee het land in de top drie staat, samen met Frankrijk en Spanje.

Een op de tien jonge Europeanen gaf toe dat het hen niet zoveel kan schelen welk politiek systeem hun land heeft. Nog eens 14% kon geen keuze maken.

"De democratie staat vandaag de dag onder druk, zowel van binnenuit als van buitenaf", waarschuwt professor Thorsten Faas , politicoloog aan de Vrije Universiteit Berlijn en medeauteur van het rapport. Hij wijst erop dat het vooral zorgwekkend is dat onder rechtse jongeren die zich economisch achtergesteld voelen, de steun voor democratie terugloopt tot slechts een derde.

Groeiende zorgen over de toekomst

Bijna de helft van de jonge Europeanen maakt zich zorgen over de toekomst van de democratie. In Polen uitte 48% zich zorgen over de richting die de democratie opgaat, en in Duitsland liep dat percentage zelfs op tot 61%. Dat is een significante verandering, aangezien Duitsland recentelijk werd gezien als een symbool van stabiliteit.

Een vergelijkbaar niveau van angst werd vastgesteld in Spanje en Frankrijk, landen die kampen met sociale spanningen, economische problemen en een toename van populistische houdingen.

Gevraagd naar welke landen en organisaties de grootste invloed op de wereld van vandaag hebben, wezen jonge Europeanen het vaakst op de Verenigde Staten (83%), China (75%) en Rusland (57%). De Europese Unie kwam pas op de vierde plaats – slechts 42% zag de EU als een belangrijke speler. Interessant is dat in het Verenigd Koninkrijk – zelfs na Brexit – de helft van de jongeren de EU nog steeds als een belangrijke wereldmacht beschouwt, en 73% zou graag zien dat Groot-Brittannië weer toetreedt.

Ondanks groeiende kritiek wil tweederde van de jonge Europeanen dat hun land lid blijft van de EU. Bijna de helft (47%) is ook voorstander van nauwere samenwerking tussen de EU en het VK.

Democratie in Europa / Foto: Canva

Democratie in Europa / Foto: Canva

Polarisatie en een conservatieve verschuiving

Het onderzoek toont aan dat de politieke polarisatie onder jonge Europeanen toeneemt. In 2021 identificeerde 14% zich als rechts – nu is dat 19%. De grootste groep bestaat uit centristen (33%), gevolgd door links (32%). Ongeveer 16% heeft geen enkele politieke voorkeur.

Er is ook een duidelijke genderkloof. In Duitsland, Frankrijk en Italië kiezen jonge vrouwen vaker voor progressievere opties. Ondertussen neigen jonge mannen in Polen en Griekenland steeds meer naar conservatieve opvattingen – iets wat vroeger vooral kenmerkend was voor oudere generaties.

Ook de steun voor een strenger migratiebeleid groeit. In de afgelopen vier jaar steeg deze van 26% naar 38%.

Hoewel de meeste respondenten nog steeds voorstander zijn van het EU-lidmaatschap, vindt 53% dat Brussel zich te veel richt op onbelangrijke kwesties en 39% beschouwt de EU als ondemocratisch. Slechts 6% vindt dat hun eigen nationale regeringen goed functioneren en geen hervormingen nodig hebben. De scepsis is vooral groot in Griekenland, waar de herinneringen aan de schuldencrisis en de strenge hervormingen die door Europese kredietverstrekkers zijn opgelegd, nog vers in het geheugen liggen.

Volgens de ondervraagden moet de EU zich vooral richten op drie grote prioriteiten: het verlagen van de kosten van levensonderhoud, het versterken van de externe defensie en het ondersteunen van bedrijven en ondernemerschap.

Klimaat verliest terrein

Hoewel zorg voor het milieu nog steeds een belangrijke rol speelt in wat jonge Europeanen zeggen, stellen steeds meer van hen economische belangen voorop. Slechts ongeveer één op de drie gaf aan dat de strijd tegen klimaatverandering voorrang moet krijgen boven economische groei. Dat is een daling van 11 procentpunten ten opzichte van 2021.

“Het Europese project, dat decennialang vrede, bewegingsvrijheid en dynamische groei bracht, wordt nu door veel jongeren als te bureaucratisch en ineffectief gezien”, vat Elke Hlawatschek , directeur van de TUI Foundation, samen.

De resultaten van dit onderzoek laten duidelijk zien dat jonge Polen – nog meer dan hun leeftijdsgenoten in andere landen – hun vertrouwen in de democratie en de EU-instellingen verliezen. Dit is niet alleen een waarschuwing voor politici, maar een oproep aan de samenleving als geheel. Het herwinnen van vertrouwen onder jongeren die net volwassen worden, zou een topprioriteit moeten zijn in het publieke debat – als Europa een toekomst wil vermijden die gekenmerkt wordt door apathie, teleurstelling en een verschuiving naar autoritarisme.

Geschreven door

Geef het gesprek vorm

Heb je iets toe te voegen aan dit verhaal? Heb je ideeën voor interviews of invalshoeken die we moeten verkennen? Laat het ons weten als je een vervolg wilt schrijven, een tegengeluid wilt laten horen of een soortgelijk verhaal wilt delen.

Een tegenargument schrijven Een gerelateerd artikel schrijven