Kans of noodzaak? Mobiliteit heroverwegen in het licht van de tekorten aan arbeidskrachten in de EU

Een unie van vrij verkeer – op papier

De Europese Unie belooft vrij verkeer van werknemers, maar voor veel werknemers is verhuizen naar een ander land verre van eenvoudig. Juridische, taalkundige en culturele barrières vormen nog steeds een belemmering. En volgens de Europese Arbeidsautoriteit sluit de feitelijke werkgelegenheidsstructuur in de lidstaten niet aan bij wat hun economieën werkelijk nodig hebben.

Dit betekent dat sommige landen te veel professionals hebben voor bepaalde functies, terwijl andere landen juist een groot tekort hebben. Dit leidt tot de vreemde paradox dat er tegelijkertijd werkloosheid en onvervulde vacatures bestaan.

En dit is niet zomaar een klein probleempje. Uit een recent rapport blijkt dat 24 EU-landen een overschot aan werknemers hebben voor specifieke beroepen, terwijl 29 landen kampen met een tekort. Neem bijvoorbeeld loodgieters: Spanje heeft er meer dan nodig, terwijl Ierland moeite heeft om er genoeg te vinden.

EURES – het digitale instrument van de EU voor arbeidsmobiliteit

Het belangrijkste antwoord van de EU op deze uitdaging is EURES, een digitaal platform dat wordt beheerd door een netwerk van nationale arbeidsbureaus met steun van de Europese Commissie.

EURES helpt mensen bij het vinden van een baan in het buitenland en brengt talent in contact met regio's die daar behoefte aan hebben. Een van de krachtigste tools is het "Shortages and Surpluses Dashboard" – een interactieve database waarmee je vacatures kunt filteren op land en jaar. Dit helpt werkzoekenden te zien waar hun vaardigheden het meest nodig zijn en beslissingen te nemen op basis van realtime arbeidsmarktgegevens.

Maar hier is het addertje onder het gras: dit hele systeem gaat ervan uit dat verhuizen naar een ander land voor iedereen realistisch is.

Wat als je geen geld hebt om te verhuizen, voor je gezin moet zorgen of de lokale taal niet spreekt? Kunnen we dit echt vrijheid noemen, of is het gewoon een andere vorm van economische druk vermomd als kans?

Mensen verplaatsen in plaats van systemen hervormen?

Op papier is het verplaatsen van werknemers van overschot- naar schaarstegebieden een slimme manier om de balans te herstellen. Maar in de praktijk betekent het dat je je huis, je zorgstelsel – en vaak ook je taal – moet veranderen. Dat is een enorme stap, vooral voor gemeenschappen waar mensen niet gewend zijn te verhuizen.

EURES presenteert dit model als een toegangspoort tot "voldoeninggevende, zekere en stabiele" banen. En voor sommigen – vooral jongeren zonder gezinsverplichtingen – kan het echt een opstapje naar carrièregroei zijn.

Maar voor anderen is verhuizen geen avontuur. Het is een laatste redmiddel, gedreven door economische noodzaak.

De grote vraag is dus: moet mobiliteit echt de belangrijkste oplossing zijn voor de mismatch tussen onderwijs en arbeidsmarkt? Of moeten we meer investeren in lokale beroepsopleidingen en omscholingssystemen die de vaardigheden van mensen afstemmen op de werkelijke behoeften van de arbeidsmarkt?

Er is digitale hulp, maar is het voldoende?

Technologie speelt een belangrijke rol in de huidige EU-arbeidsstrategie. Platforms zoals EU Survey en databases over personeelstekorten maken het gemakkelijker om naar banen in het buitenland te zoeken. De data is filterbaar, actueel en transparant, waardoor mensen meer grip op hun carrière krijgen.

Maar dat is slechts een deel van het verhaal. Deze platforms bieden geen huisvesting, compenseren geen loonverschillen tussen landen en helpen je niet bij het wennen aan het leven in een nieuwe cultuur.

Er gaapt nog steeds een grote kloof tussen digitale vacatures en echte, praktische ondersteuning voor mensen die klaar zijn om de sprong naar een nieuw leven in het buitenland te wagen. Wat nog ontbreekt, zijn tools die werknemers niet alleen voorbereiden op het vinden van een baan, maar ook op het daadwerkelijk maken van de overstap – en het succesvol afronden daarvan.