Live

Van beloftes naar PR: de illusie van factchecking

De EU- gedragscode inzake desinformatie en digitale diensten (DSA) is bedoeld om onlineplatforms ter verantwoording te roepen. Maar uit het laatste rapport van EDMO blijkt dat veel van deze bedrijven zich beperken tot het absolute minimum – of experimenteren met alternatieve, vaak ineffectieve, moderatietools.

Sinds 2018 hebben grote namen zoals Meta , Google, Microsoft en TikTok de Code ondertekend. En vanaf juli 2025 wordt deze wettelijk bindend onder de DSA. Klinkt veelbelovend, toch? Niet helemaal.

Volgens EDMO kreeg alleen Google een 'hoge' beoordeling voor het ondersteunen van factchecking. Meta, Microsoft en TikTok kregen een 'laag' of 'gedeeltelijk' cijfer. Deze platforms labelen misleidende content weliswaar, maar leggen zelden uit hoe effectief die labels daadwerkelijk zijn. Sterker nog: de meeste gebruiken geen duidelijke methode om resultaten te meten.

Meta's zet: van experts naar de massa

In januari 2025 kondigde Mark Zuckerberg aan dat Meta de samenwerking met onafhankelijke factcheckers zou afbouwen. In plaats daarvan wil het bedrijf vertrouwen op een systeem van 'community notes' – een model dat is overgenomen van X (voorheen Twitter), waarbij gebruikers zelf de nauwkeurigheid van de content beoordelen.

Dit is het punt: dat is technisch gezien niet illegaal onder de DSA. De wet vereist dat platforms online risico's beperken en transparant zijn over hoe ze dat doen, maar het schrijft niet precies voor hoe factchecking moet plaatsvinden.

Toch roept de overstap van professionele factcheckers naar crowdsourced moderatie ernstige zorgen op. Volgens EDMO verzwakt deze stap de inspanningen van de EU om desinformatie te bestrijden en zou het platformen kwetsbaarder kunnen maken voor misbruik. Mozilla Foundation ging nog verder en noemde het een "verraad" aan de doelstellingen van de DSA.

Ook al is het legaal, dan nog kan het het hele doel van de wet ondermijnen.

De kloof in handhaving: wet versus realiteit

Een van de grootste problemen is niet wat de wet zegt, maar of er iemand is die deze handhaaft. EDMO waarschuwt dat veel platformrapporten vaag, onvolledig of oncontroleerbaar zijn. Er is geen duidelijke tijdlijn voor de integratie van de Code in de DSA, en de Europese Commissie heeft de risicorapporten van Meta nog niet beoordeeld of vervolgplannen voor andere bedrijven gepresenteerd.

Ondertussen heeft X de Code officieel verlaten en Meta wil niet bevestigen of het van plan is om erin te blijven.

Leuk weetje: Wikipedia – ja, de door vrijwilligers gerunde encyclopedie – is het enige grote platform dat community-notities correct gebruikt , in overeenstemming met de EU-wetgeving. Andere platforms? Niet zozeer.

Regelgeving versus realiteit: wat staat er op het spel?

Hoewel de Code samenwerking met betrouwbare factcheckers aanmoedigt, doen veel platforms het tegenovergestelde. Meta overweegt zelfs om zich volledig terug te trekken uit factchecking in de EU – zodra de Code wettelijk bindend wordt.

Deze juridische grijze zone creëert een maas in de wet: bedrijven kunnen beweren dat ze voldoen aan de regelgeving, terwijl ze essentiële tools schrappen die de verspreiding van desinformatie juist verminderen. In de praktijk is gebruikersbescherming uiteindelijk meer afhankelijk van de goodwill van bedrijven dan van afdwingbare wetgeving.

En omdat professionele factchecking niet de enige vereiste is , zouden meer platforms crowdsourced moderatie kunnen omarmen. In theorie verhoogt het de participatie. Maar in werkelijkheid? Het vertroebelt de verantwoording en verzwakt de kwaliteitscontrole.

Kan de EU haar eigen regels daadwerkelijk handhaven?

De echte vraag is dus: kan de EU deze bedrijven daadwerkelijk dwingen zich aan de wet te houden?

Er lopen al formele procedures tegen Meta en X. Maar zonder echte deadlines of zware straffen is het moeilijk voor te stellen dat deze platformen hun koers wijzigen.

De inspanningen van Google worden momenteel als de beste beoordeeld. Maar voor de meeste Big Tech-bedrijven gaat het niet om een gebrek aan middelen, maar om een gebrek aan druk. En zonder dat kan zelfs de sterkste wet de digitale ruimte van Europa niet beschermen tegen de vloedgolf aan desinformatie.

Geschreven door

Geef het gesprek vorm

Heb je iets toe te voegen aan dit verhaal? Heb je ideeën voor interviews of invalshoeken die we moeten verkennen? Laat het ons weten als je een vervolg wilt schrijven, een tegengeluid wilt laten horen of een soortgelijk verhaal wilt delen.

Een tegenargument schrijven Een gerelateerd artikel schrijven